سدسازی مهمترین عامل خشک شدن دریاچه اورمیه، بهره برداری از 13 سد در آزربایجان شرقی

کارشناسان بی طرف محیط زیست داخلی و جهانی در این نکته که سدسازی بی رویه بدون در نظر گرفتن حق آبه دریاچه اورمیه مهمترین عامل خشک شدن دریاچه بوده است اتفاق نظر دارند و مهمترین راح حل برای احیاء دریاچه اورمیه را گشودن حق آبه از سدهای موجود ، توقف سدسازی و ...معرفی می کنند. در حالیکه دولت ایران طی مصوبه ای به تاریخ 14 آبان 1391 خبر از توقف سدسازی در حوضه آبریز دریاچه اورمیه را با پروپاگاندای وسیع دولتی منتشر کرده است ولی پس از این حرکت تبلیغاتی بیش از 20 سد جدید تنها در آزربایجان شرقی  و آزربایجان غربی به بهره برداری رسیده است و مطالعات و پروژه های سدسازی در منطقه نیز کماکان ادامه دارد. خبر بهره برداری از 13 سد جدید در آزربایجان شرقی نیز در همین رابطه قابل تامل می باشد.

بر اساس آمار رسمی دولت ایران تنها در دولت نهم و دهم 13 سد جدید با ظرفیت 1 هزارو 212 میلیون مترمکعب با سرمایه بالغ بر 3 هزار و 458 میلیارد تنها در آربایجان شرقی به بهره برداری رسیده است. از سدهای به بهره برداری رسیده در این مدت می توان به سدهای جوقان، گلفرج جلفا، صومعه علیا میانه و یالقوز آقاج، سهند، قیصرق، خرمدق و ماهی آباد و .. اشاره نمود.

در حالیکه در دنیا مظرات سدسازی نسبت به محیط زیست مورد سوال واقع شده در ایران ما شاهد ساخت انبوه سدها بدون در نظر گرفتنت مسائل اکولوژیکی هستینم و فجایع محیط زیستی قرنی همچون خشکاندن دریاچه اورمیه نیز در همین رابطه تحقق یافته است. 

آمار رسمی دولتی از تعدد سدهای موجود در حوضه آبریز دریاچه اورمیه تاکنون منتشر نشده است ولی آمارهای غیردولتی کارشناسان محیط زیست داخلی حاکی از وجود حداقل 63 سد بر روی دریاچه اورمیه می باشد، رقم فوق سوای سدهای کوچکی هست که از سوی جهاد کشاورزی بر روی دریاچه اورمیه ساخته شده است.

Urmiye Gölü üzerine 13 yeni Baraj

Güney Azərbaycan, Urmiye: bölgəsəl və kürəsəl Doğa və Çevre Uzmanlarına Görə Urmiye Gölünün ən önəmli qurumaq nədəni iran devlətinin Urmiye Gölü su hövzəsində tikdiği sayısızca Baraj və artı olaraq bu Barajlardan Urmiye Gölü Axan suların önünü əngəlləmək söylənilməktədir. 

Bir çox Su Uzmanına Görə Urmiye Gölü Quruması bir Qanayan yara olaraq ilk öncə Qanı durdurmaq lazim və bu iş yanlız bölgədəki Baraj tikintilərinə son vermək və Qullanılan Barajlardan Urmiye Gölünə su axıtmaqdan ön görülməktədir. Iran devləti Reklam olsun diyə ötə ilin içində devlət seviyəsinə bir bildiri yayınlayaraq Urmiye Gölü üzərinə yeni Baraj tikilməyəcəğı və bölgədə bütün Barajlalarla ilgili Araşdırmalara son verəcəğini açıqladı ancaq həmişə ki kimi ginə iran devləti Türk toplumuna yönləndirmək amaclı bu bildirinin yayması bugün ortaya çıxmışdır. O bildiridən sonra Urmiye Gölü üzərinə 23 Yeni Barj(10 Batı Azərbaycan, 13 Doğu Azərbaycan) tikilmişdir və Baraj tikmə Araşdırmaları Urmiye Gölü su hövzəsi üzərində dəvam etməktədir. Doğu Azərbaycan Çevre və Su Baxanı bugün farsnewsla verdiği söyləşidə Doğu Azərbaycanda 13 yeni Barajin işə başladiğini duyurmuş.

Ərsəlan Haşiminin dediğinə Görə yanlız Mahmid Əhmədinejad dönəmində Doğu Azərbaycanda 13 yeni Baraj 1.212.000 metrkub Su Depolama zərfiyətilə tikilmişdir və bölgədə bəzi Barajların Tikilməsi haqqında Araşdırmalar dəvam etməktədir. 

Dünyada Barajlarin çevre və ekolojiyə zərər vermələrindən dolayı Baraj tikimlərinə qarşı büyük bir örgütlənmə yaşanmaqdadır ancaq tərsinə iran devləti Urmiye Gölünün qurutmasına rağmən ginə bölgədə sürətli Baraj tikməktədir. Qyri rəsmi verilərə Görə iran devləti yanlız Urmiye Gölü su hövzəsi üzərinə 63 Baraj tikmişdir, ancaq bu 63 Barajın yanı sıra iranin Əkinçilik örgütüdə bölgədə Balaca Barajlar tikmişdir.

شوره‌زار دریاچه اورمیه را می‌بلعد

علارغم وضعیت بغرنج دریاچه اورمیه هنوز کوچکترین قدمی در راه احیاء دریاچه اورمیه از سوی دولت ایران برداشته نشده است مگر تولید پروپاگاندای تبلیغاتی برای عوام که با توجه به آمارهای علمی کارشناسان میحط زیست و تصاویر ماهواره ای پوچی ادعای مسئولین در رابطه با افزایش آب دریاچه اورمیه و رفع کم آبی را هویدا می سازد. وضعیت دریاچه اورمیه نه تنها بهتر شده بلکه تصاویر ماهواره ای دقیقاٌ عکس سخن مسولین ایرانی را نشان می دهد و نشان از سیر صعودی از دست دادن آب دریاچه اورمیه علارغم پروسه فصل بارندگی برف و باران می باشد. مهمترین عامل خشکاندن دریاچه اورمیهبه نظر بسیاری از کارشناسان بی طرف محیط زیست سدسازی بی حساب و کتاب بدون درنظر گرفتن حق آبه دریاچه اورمیه، عدم مدیریت صحیح منابع آبی، سیستم آبیاری قدیمی و ... می باشد و کاهش باران با توجه به آمار دولتی کوچکترین تاثیری در دریاچه اورمیه به طوریکه بتوان مسئله خشکاندن دریاچه اورمیه را به گردن باران بیاندازد وجود خارجی ندارد چون آمارهای دولت ایران حاکی از پروسه ترسالی طی چندسال گذشته و افزایش میزان بارندگی در حوضه آبریز دریاچه اورمیه می باشد.  

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، دریاچه اورمیه به دلیل داشتن ارزش‌های اکولوژیک و منحصر به فرد، در سال 1346 براساس مصوبه شماره یک شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور، به عنوان منطقه حفاظت شده و طبق مصوبه شماره 63 شورای عالی در سال 1354 به عنوان پارک ملی ارتقا یافت. 

در سال 1356 براساس مصوبات MAB (انسان و کره مسکون) به عنوان یکی از مناطق بین‌المللی ذخیره‌گاه‌های زیست کره در سطح جهان به ثبت رسیده است. این دریاچه با تمام جزایر آن در سال 1354 به عنوان یکی از تالاب‌های بین‌المللی در کنوانسیون رامسر ثبت و از طرف موسسه بین‌المللی تالاب‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق مهم پرندگان انتخاب شد.

دریاچه اورمیه در حال حاضر دارای 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده، هفت گونه دوزیست و 26 گونه ماهی زیست می‌کند. دریاچه اورمیه دارای 102 جزیره است که همه آن‌ها از سوی سازمان یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه طبیعی جهان به ثبت رسیده است.

دریاچه اورمیه از نظر سطح آب‌های آزاد، بیستمین دریاچه جهان از لحاظ وسعت و شورترین بعد از بحرالمیت محسوب می‌شود. طول دریاچه از 130 تا 146 کیلومتر و عرض آن از 58 کیلومتر تا 15 کیلومتر (بین کوه زنبیل و جزیره شاهی) متغیر است. حجم آب دریاچه اورمیه در مساحت 5 هزار و 822 کیلومتر مربع و با عمیق متوسط 5.4 متر بالغ بر 31 میلیارد مترمکعب برآورد شده است. حوزه آبر‌یز دریاچه اورمیه دارای 52 هزار و 47 کیلومتر مربع بوده که در استان‌های آزربایجان غربی، آزربایجان شرقی، کردستان و قسمت بسیار کمی نیز در کشور ترکیه است. منابع تأمین‌کننده آب این دریاچه شامل جریان‌های سطحی رودخانه‌ها، جریان‌ آب‌های زیرزمینی و بارش مستقیم به سطح دریاچه، آب‌های سطحی شامل 14 رودخانه دائمی، هفت رودخانه فصلی و 39 جریان سیلابی است.

اما این زیست‌بوم با تمام دار و ندارش رو به نابودی است، چرا که به گفته مسئولان سازمان محیط زیست، کاهش میزان نزولات جوی، پایین بودن راندمان آبیاری کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه اورمیه و عدم اختصاص آب کافی برای تامین نیاز بیولوژیکی رودخانه‌های منتهی به دریاچه از عوامل تشدیدکننده بحران و کویری شدن منطقه به شمار می‌رود.

چند سالی است که عوامل مختلف دست به دست هم داده‌اند تا منحصر به‌فردترین تالاب جهان به دلیل میزان پسرفت آب به تهدیدی جدی برای ساکنان منطقه تبدیل شود، در نتیجه پس‌روی آب دریاچه اورمیه، وسعت آن به میزان قابل توجهی کاهش یافته و برخی قسمت‌های جنوبی دریاچه غیرقابل دسترسی و تبدیل به نمک‌زار شده است که این پدیده می‌تواند فجایع زیست محیطی بسیار زیادی را همراه داشته باشد که یکی از آنها به جای ماندن روستاهای خالی از سکنه در شرق این دریاچه است.

شوره‌زارهای حاشیه دریاچه اورمیه روز به روز وسیع‌تر و آب‌های زیرسطحی نیز شورتر می‌شوند.

مرگ و نابودی اطرافش پرسه‌ می‌زند، غربت تلخی بر سکوتش جامانده و ترک‌های نقش‌بسته، جراحتش را عمیق‌تر کرده است. آواز پرندگان، رقص فلامینگوها و جست‌و‌خیز حیوانات حکم سراب را برایش دارد. اکنون سیراب شدن از آب، به رؤیای شبانه‌ شیرینی مبدل شده که به رنگ امید درآمده است.

مرگ شور؛ پایان راه پرواز

پرنده‌های بی خبر از همه‌جا پس از بازی و شیطنت وقتی بر روی دریاچه اورمیه می‌نشینند، نمک‌ پرو بالشان را می‌گیرد و نمی‌توانند پرواز کنند؛ پرنده‌ها باز هم با تمام توانشان بال می‌زنند اما نمی‌تواند از دریاچه اورمیه جدا شوند گویی به زمین چسبیده‌اند؛ گویی یکباره متوجه می‌شوند که مرگ گریبانشان را گرفته است. این توصیف یکی از دوستداران محیط زیست است که به طور اتفاقی شاهد مرگ یکی از پرندگان مهاجر به دریاچه اورمیه بوده است.

پرندگان به تدریج احساس کردند که دریاچه اورمیه دیگر برایشان آرامشی نخواهد داشت؛‌ آنها فهمیدند که حتی برای یک لحظه هم نمی‌توانند برای دیدن این دریاچه کهن و اساطیری بازگردند هر چند که پلیکان‌ها نیز از این قائده مستثنی نبودند.

 آرتمیا؛ نگین بی‌فروغ دریاچه اورمیه

آرتمیا این جاندار سخت‌پوست که روزگاری در آب‌های دریاچه اورمیه می‌زیست، ناپدید شده است. بحران در یک سال گذشته انجام داده است.

برداشت آزادی از مقاله خبرگزاری دولتی فارس نیوز

http://tinyurl.com/crpbdkr