مرگ دریاچه اورمیه نزدیک است، اما این مرگ قریب الوقوع بیش از 10 سال پیش، قابل پیش بینی بود وقتی که آرتمیای دریاچه اورمیه رو به نابودی گذاشت. «Artemia Urmiana»، نخستین تلفات حیات وحش دریاچه اورمیه بابت کم آبی و شوری بیش از حد بود. فلامینگوها، پلیکان ها و پرندگان زمستان گذر دسته بعدی جانورانی بودند که خشکی دریاچه اورمیه بر آن ها تاثیر گذاشت. تصویر جوجه فلامینگوهای به نمک نشسته در دریاچه یکی از غم انگیزترین تصاویر سال های اخیر محیط زیستی بوده است. گوزن زرد هم که سال ها پیش به جزایر 9 گانه دریاچه اورمیه منتقل شده بودند، حال و روز خوشی در دریاچه اورمیه ندارند، هرچند گزارشی در مورد مرگ و میر احتمالی آن ها منتشر نشده است.
مدت هاست که در مورد مرگ دریاچه اورمیه هشدار داده می شود. این هشدار اما از خیلی سال پیش توسط کارشناسان این حوزه داده شده بود.
«اسماعیل کهرم»، جانورشناس و متخصص محیط زیست پیش از انقلاب بررسی حیات وحش دریاچه اورمیه را آغاز کرده بود. در همان سال ها فیلمی مستند نیز از بررسی های علمی او در دریاچه اورمیه ساخته شد. فیلمی که به اعتقاد او نشان می دهد که این دریاچه چه بود و در چند سال اخیر چه بر سر آن آمد.
آرتمیا ارومیانا نابود شد
«کهرم» در گفت و گو با CHN مهم ترین تاثیری که خشک شدن آب دریاچه اورمیه و شوری بیش از حد بر حیات وحش منطقه گذاشته است را بر آرتمیای اورمیه می داند با این توضیح که: «در تمام دنیا 6 نوع آرتمیا وجود دارد که یکی از آن ها آرتمیا اورمیانا، یا آرتمیای دریاچه اورمیه است. این گونه می توانست در شوری 80 تا 90 گرم در لیتر زندگی می کرد اما به تدریج که شوری آب بالا رفت، آرتمیاها به دلیل فشار اسمزی آب بدن خود را از دست دادند و به توده های سیاه رنگی بدل شده و در نهایت نابود شدند.»
به گفته او، این اتفاق از حدود 10، 11 سال پیش آغاز شد. در سال 1352، در هر مشت آب دریاچه اورمیه حدود 15 آرتمیا وجود داشت اما امروز شاید تنها در حفره هایی که هنوز شوری آن ها به حد اشباع نرسیده باشد، آرتمیا به شکل محدود موجود باشد. آرتمیای دریاچه اورمیه قابلیت استحصال هزاران تنی داشت و به عنوان غذای میگوها و ماهیان خاویاری استفاده می شد.
مرگ شکوفه های رنگ رنگ
کهرم، حدود 14 نوع جلبک را بخش دیگری از حیات وحش دریاچه اورمیه می داند که زندگی آن ها نیز تابع شوری آب بود و در نتیجه بالا رفتن آن از بین رفتند.
او گفت: «این جلبک ها در اعماق دریاچه غوطه ور بودند و هنگامی که شکوفه می کردند، دریاچه به رنگ های مختلف زرد، صورتی و ... در می آمد.
جوجه فلامینگوها به نمک نشستند
پرندگان آبزی و زمستان گذران در دریاچه اورمیه، بخش دیگری از جانورانی بودند که در نتیجه خشکی دریاچه به شدت آسیب دیدند.
کهرم در این باره می گوید: «دو دسته پرندگان آبزی زاد و ولد کننده و زمستان گذران شامل فلامینگوها و پلیکان ها در دریاچه اورمیه و در جزایر 9 گانه زندگی می کردند.»
به گفته کهرم، روزگاری دریاچه اورمیه، زیستگاه 40 هزار فلامینگو و 20 هزار پلیکان بود اما با خشک شدن دریاچه جزیره ها به خشکی پیوستند و کارکرد خود را از دست دادند و در واقع زیستگاه این پرندگان از بین رفت. یکی از تصاویر بسیار غم انگیز که گویی پیش درآمد مرگ دریاچه اورمیه بود، به نمک نشستن جوجه فلامینگوهای تازه از تخم درآمده در دریاچه اورمیه و مرگ آن ها بود.
امروز دریاچه اورمیه مقصد مناسبی حتی برای زمستان گذرانی پرندگان هم نیست. پیش از این 130 گونه پرنده در این دریاچه زمستان را سپری می کردند. این گونه ها شامل انواع اردک ها، غازها و حتی قو بود.
گوزن زرد دربدر شد
گوزن زرد دیگر گونه ای بود که با خشک شدن دریاچه اورمیه و از بین رفتن زیستگاه، دربدر شد. حالا کار گوزن های زرد به جایی رسیده است که مردم محلی برای زنده نگه داشتن آن ها به آبیاری و علوفه دهی دستی روی آورده اند.
به تازگی سایت سازمان محیط زیست اعلام کرده است که 350 راس گوزن زرد در دریاچه اورمیه در معرض خطر تلف شدن هستند و برای نجات خود در حال خروج از جزیره زیستگاه خود هستند. وضعیت فعلی دریاچه اورمیه موجب شده تا برخی گوزن ها در جستجوی آب از جزیره اشک خارج شوند و به سمت روستاهای مجاور دریاچه بروند. روستاییان مناطق جنوبی دریاچه اورمیه تا امروز با آبدهی و تعلیف دستی از نابودی آن ها جلوگیری کرده اند.
در سال های 60 تا 68 تعداد 58 راس و از سال 85 تاکنون 32 راس گوزن زرد از جزیره اشک به مناطق طبیعی دیگر منتقل شدند . دراین انتقال ها تعدادی از گوزن ها به جزیره قویون داغی (کبودان) واقع در دریاچه اورمیه نیز منتقل شدند.
بر اساس آن چه «اصغر محمدی فاضل»، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست گفته است، نخستین گروه گوزن زرد بین سال های 1356 تا 1362 در قالب 23 راس از زیستگاه طبیعی خود یعنی استان خوزستان به جزیره اشک در دریاچه اورمیه منتقل شدند که این تعداد در مدت 35 سال گذشته به 350 راس افزایش یافت.
تاکنون گزارشی از تلف شدن گوزن زرد در دریاچه اورمیه منتشر نشده است اما با توجه به شرایط دریاچه اورمیه و فاصله زیاد جزیره اشک با روستاهای جنوبی دریاچه اورمیه ، ممکن است تعدادی از این گوزن ها بر اثر تشنگی یا گرفتار شدن در مانداب و باتلاقی بودن برخی مناطق خشک شده گرفتار و تلف شوند.
جبیرها، آهوها و گرازها نیز تار و مار شدند
گستره تاثیر خشکی دریاچه اورمیه بر حیات وحش بسیار وسیع است. نمکی شدن زمین های کشاورزی اطراف دریاچه و از میان رفتن کارایی کشاورزی این زمین ها، موجب شد حیواناتی که به نوعی به زمین های کشاورزی وابسته بودند، تار و مار شوند، گونه هایی مانند جبیر، آهو، گراز...
به دلیل شوری بیش از حد دریاچه اورمیه، این دریاچه هیچ گاه زیستگاه جانورانی مانند ماهی، مار و قورباغه نبوده است اما حیات منحصر بفرد آن در نتیجه شورتر شدن از میان رفته است.
گفته می شود انسان ها بعد از حیات وحش دریاچه در خطر قرار می گیرند. به گفته کهرم، برآورد می شود 12 میلیون نفر از مردم منطقه بابت شرایط دریاچه آسیب ببینند.
تمامی این موارد در حالی صورت گرفته است که دولت ایران کوچکترین قدمی در راه احیای دریاچه اورمیه تاکنون برنداشته و هر از چندگاهی برای عوام فریبی هم که شده 1 الی 2 روز عمل فانتزی باورسازی ابرها در منطقه صورت می گیرد که خود بی شک در آینده نزدیک خسارات متعدد محیط زیستی را به منطقه وارد خواهد ساخت. به نظر بسیاری از کارشناسان بی طرف میحط زیست جهانی و منطقه ای عمده ترین علت خشک شدن دریاچه اورمیه ساخت سدهای متعدد بدون در نظر گرفتن حق آبه دریاچه اورمیه، افزایش سطح زمین زیر کشت در منطقه به حدود 2 برابر، میدریت غلط منابع آبی و ... بیان می گردد و همین کارشناسان به صورت متفق القول تنها راه نجات دریاچه اورمیه گشودنحق آبه از سدها بیان می کنند، چون دریاچه اورمیه به صورت فوری به ب نیاز دارد و پروژه های خیالی به مانند کانال کشی از روز آراز (ارس) حداقل با سیستم بورکراتیک و بودجه ای موجود در ایران 10 سالی طول خواهد کشید که بی شک در آنزمان دریاچه اورمیه ای وجود خارجی نخواهد داشت.
برداشت آزادی از :
http://tinyurl.com/czwg8w3
