Su Hakkı Urmiye Gölünü Konuşurken

Umud Urmulu
Türkiyenin Çevreci kuruluşlarından olan “Su hakkı” Örgütü ve ona bağlı olan Açık Radyo 3 mayıs 2013 Cuma Günü Güney Azerbaycan sınırları içinde bulunan Urmiye Gölü hakkında bir yayınları olmuşdur. 
Su Hakkı yayınında Güney Azerbaycanli Türk Aktivist Rıza Talebi bey de katılarak dinleyenlere Urmiye Gölü hakkında daha geniş bir bilgi sunmuşdur.
Lake Urmia News olarak kendi adımıza gerçekten Türkiyenin çevreci Örgütlerinin Urmiye Gölü hakkında konuşmaları ve ilgilenmelerinden son derece mutlu olup ve Şükranlarımı sunuyorum, özellikle Açık Radyo  sonucularından Akgun Ilhan ve Nuran Yüce sonsuz teşekkür ediyorum, tabii Rıza Beyide unutmadan. Çevre Sornları belki ilk görüşte yerl Sorunlar olarak Gözükür ancak geniş bir açıdan konuyu değerlendirdiğimiz zaman dünyada olup biten her türlü çevre sorunları birinin etkilediği düşünmekteyiz, öte yandan Urmiye Gölü Türkiyeye çok az bir mesafede olduğu için bu sorunun geişledikçe Türkiyenin Urmiye Gölünün yan etkilerinden etkilenmemesi imkansizdir.
Yanlız bu konuşmada bir kaç konu hakkında söyleyeceğimiz şunlardır:
Sayın Rıza Talebi bey birazcık yanılarak Urmiye Gölü üzerinde 40 tane Baraj tikildiğini ve 12 tanesinin planlama aşamasında olduğunu söyliyor, Ancak iran devletinin resmi verilerine Göre Urmiye Gölü Su havzasınde 52 tane Baraj kaç yıldır tikintisi bitmiş ve çalışmaktadır, 10 Tane Baraj şimdi Tikinti Aşamasında ve 41 Tane Baraj Araştırma aşamasında olduğunu göstermektedir. 
Barajları Sayısal olarak şöyle sıralamak olur:
Doğu Azerbaycan Eyaleti: 60 Barajin tikintisi bitmiştir, 12 Baraj Tikinti aşamasında ve 46 Baraj Araştırma Aşamasındadır(toplam 117 Baraj).
Batı Azerbaycan Eyaleti: 20 Baraj Tikilmiştir, 12 Baraj Tikinti Aşamasında ve 46 Baraj Araştırma aşamasındadır(Toplam 63 Baraj).
Kürdistan Eyaleti: 1 Baraj Tikinti Aşamasında, 2 Tane Baraj Araştırma Aşamasındadır.
Yağış Oranın Azalması:
Barajlar dışında ikinci konu Urmiye Gölü Su Havzasının Yağış oranın azalmasıdır. Ancak Iran devetinin konula ilgili örgütleri bu konunun yanlış olduğunu söylemektedir, resmi verilere Göre 3 yıldır Urmiye Gölü Su havzesi Yağış oranı öteki yıllara göre artmış durumdadır(resmi veriler önce farsca Lake Urmia News da paylaşılmıştır) ve Urmiye Gölü su havzasi 3 -4 yıl içinde daha yağışlı bir yıl keçirmiştir.
üçüncü konu Su koyularıdır:
iran devletinin resmi verilerine Göre Urmiye Gölü Su Havzasında 5 yıl bundan önceye kader 18224 Su Koyusu (Yasal ve Yasa Dışı) tespit olunmuştur. bu sayı şimdi 20.000 üzerinde olmasını düşünmek olur.  Şimdi Koyulardaki Su seviyesi 30 yıl bundan önceye kader 15 metr gerilemiş durumdadır.
Dördüncü ise Tarım:
Iran devletinin resmi verilerine Göre Urmiye Gölü su Havzasınde Tarım alanları 33 yıl içinde iki kat artmışdır. son 33 yıl içinde Urmiye Gölü Su Havzasında Tarım Alanları 320 bin Hektardan şimdi 680 bin Hektara olaşmış durumda, bu veri 360 bin Hektarın Urmiye Gölü Su Havzasında artması demektir. Sayın Rıza Talebi bey yanılarak Urmiye Şehirinde meyve Üretiminin Düşüş yaşadığını söylemektedir ancak tersine iran devletinin verilerine Göre öteki yılların hepsınde (10 yıl bundan önce gerçekleşen 2 yıl kuraklık dışında) Urmiye Şehirinde Meyve ve Tarım Ürünlerinin Üretimi Yükseliş göstermektedir ve bunun nedeni Tikilen Barajlardan Tarım Alanların Devletin Su aktarmasıdır. Yanlız Elma Üretimi Urmiye Şehirinde öteki yılda 500 Bin ton Artış Göstermektedir.
Beşıncı konu Hazar Denizinden Urmiye Gölünü Su çekmek:
Urmiye Gölü ve Hazar Denizi mesafe olarak bir birinden çok uzaktalar ve eğer öyle düşünürsek ki her şey yolunda ve iran devleti bu işi görmek istiyorsa bu işin en hizli bir süreçde gerçekleşmesi en azı 5-7 yıl zaman aparır ve Urmiye Gölıünün yıllık su oranın düşmesı zaten 5 yıla dek kuruyacağını ön göstermektedir ve Su Kanalları Urmiye Gölüne Ulaşmadan Göl kurur ancak Çevre ve Doğa Uzmanları bu iş için Urmiye Gölü Su Hazvzası üzerinde tikilen Barajlardan bellı ölçüdü Göle Su aktarmaları ve Artı olarak Zap nehrinden Gölün Su seviyiseni yanlız durdurmak için kullana bileceklerini söylemeteler ve orta sürecte Tarım alanlarını 1 yıılık Süreile boş bırakılması, Tarım türlerinin değiştırılmesı, Sulama sisteminin yenilenmesi vb gibi konuları söylemekteler. Artı Aras Çayının Su Debisinin hepsı bile Urmiye Gölüne aktarılsa bile Urmiye Gölünün kurumasını önlemek için yetmez ve artı Aras bölgesi ekolojik bir felaketle karşı karşı olur.
Su Hakkının Urmiye Gölünü Konuşurkenın Ses faylını dinlemek için şurayı tıklayın.

آثار زیانبار سدسازی بر روی میحط زیست

اومود اورمولو

سدسازی آثار زیان بار متعددی بر روی محیط زیست دارد، در حالیکه ایران جایگاه سوم سدسازی دنیا را به خود اختصاص داده و گوی سبقت را از کشورهای توسعه یافته و حتی جهان غرب ربوده است خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها در ایران یکی از مهمترین آثار و نشانه های سدسازی بدون حساب و کتاب در ایران بوده که امروزه به وضوح قابل مشاهده می باشد. امروز خشک شدن 70% دریاچه اورمیه ناشی از ساخت بیش از 70 سد بر روی حوضه آبی دریاچه اورمیه می باشد.

در دنیا سدسازی با توجه به مضراتی که برای محیط زیست دارد به عنوان آخرین انتخاب برای انبار و مدیریت منابع آبی بکار می رود ولی درایران اولین انتخاب دستگاه های دولتی به علت مصرف میلیاردها تومان بودجه ملی سدسازی می باشد. 

در زیر به صورت خلاصه وار آثار زیانبار سدسازی بر روی محیط زیست بیان می شود:

- برهم زدن تعادل طبعی

- سطوح کشاورزی که در حین سدسازی به زیر آب می روند و دیگر خاصیتی نخواهند داشت

- مهاجرت اجباری ساکنین محلی در حوضه مناطقی که به زیر آب خواهند رفت، برای مثال مهاجرت اجباری چندین روستای نزدیک به دریاچه اورمیه چند ماه پیش توسط روزنامه های دولتی منتشر و تائید شد. این مسئله با مهاجرت اجباری میلیونها انسان پس از خشک شدن کامل دریاچه اورمیه بدون تردید مثالی قابل تحقق و قابل پیش بینی می باشد.  

- پل ها، راه ها و .. در مناطقی که به زیر آب خواهند رفت و دیگر قابل استفاده نخواهند داشت، صرف هزینه ملی برای ساخت پل ها، راه ها و ..

- به علت سدسازی آب های زیرزمینی حوضه سد بالا آمده و سبب تاثیرات منفی در محیط زیست منطقه می گردد.

- به علت انباشت میلیونها مترمکعب آب در پشت سدها و خطرات ناشی از شکست و ریزش سدها 

- به علت افزایش بخار شدن آب های پشت سدها کاهش بهره وری از آب 

- آب های روانی که در هنگام فصول خاص سرازیر شده و با خود مواد مغنی برای زمین و دلتاها می وارند توسط سدها محصور می شوند.

- به علت تغییراتی که در مواد موجود در آب در پشت سدها صورت می گیرد آب ها مواد معدنی خود را از دست می دهند.

- افزایش فرسایش ساحلی

- نابوید آثار تاریخی و معماری که در حوزه سدسازی بوده و به زیر آب خواهند رفت یا به علت نزدیکی با میلیونها مترمکعب آب دچارفرسایش خواهند شد.

- تولید گاز متان که حدود 100 برابر مخربتر از دی اکسید کربن می باشد.

- نابودی گونه های گیاهی و جانوری به علت فرو رفتن منطقه ای وسیعی زیر آب.

- افزایش بخار آب پشت سدها که حدود چندین برابر مقدار طبیعی بخار آب می باشد.

Urmiye Gölü 2013 ci ilin Sonunadek Bütövlükle Quruyacaqdır

Umud Urmulu

Güney Azərbaycan, Urmiye: ABD Ulusal Havacılıq və Uzay Dairəsinin (NASA) Urmiye Gölü ilə ilgili yayınladığı Son uyduan Alınan Görüntüyə Görə Urmiye Gölü 2013 ci ilin Sonlarına dək Bütövlüklə Quruyacaqdır. NASA Uzmanları Urmiye Gölünün Qurumaq nədənini iran devlətinin Göl üzərinə tikdiği Barajları Göstərməktədir, eləcə dəfələrcə Lake Urmia News olaraq Barajların Güney Azərbaycan və iranin başqa Türk bölgələrində gətirəcəği sorunlardan yazmışıq və bugün bilimsəl olaraq Urmiye Gölünün Qurumasını NASA və Başqa çevre uzmanlarının göstərilməsi bir daha Barajlarin çevre və doğaya bıraxdıqları olumsuz etgiləri bir daha gözlər önünə sərmış oldu. Barajlar Urmiye Gölünü Qurutdu ancaq orta və Uzun sürəcdə Güney Azərbaycanı Yox edəcəklər.

NASA yayınladığı yeni Görüntülərdə yer kürəsinin 150 təhlükləli bölgəsinə diqqət çəkmək üçün State of Flux adlı bir tasarıma imza atmışdır, bu Saxlancda (Arşiv) dünyanin bir çox yerindən Çevresəl təhlükəli bölgələr bir azcıq bilgilə oxuculara sunulmuşdur, ancaq irandan və daha doğrusu Güney Azərbaycan’dan Urmiye Gölünün uydudan Alınan Görüntüsüdə bu tasarımda yer alamaqdadır.

NASA’nin paylaşdığı görüntülərdə İqlim Dəyişikliği, Şəhərləşmə və bir çox etgənin Deprəm, Daşqın, Yanğın vs yaranması gündəmə gəlməktədir. NASA görüntülərdə çevrəsəl Təhlükəli bölgələrin öncə və sonraki uydu görüntülərını paylaşaraq dəyişimi gözlər önünnə çəkməyə çalişmişdir.

 NASA Urmiye Gölündən paylaşdığı uydu Görüntüsü iki yerə ayrılmaqdadır, birisi Ağustos 1985 və ikincisi Ağustos 2010 ci ili göstərməktədir(yazıda paylaşılan görüntü). Görüntünün Aşağısında NASA Uzmanları bu bilgiləri paylaşmışdır:

Left: August 1985. Right: August 2010. Iran's Lake Oroumeih (also spelled Urmia) is the largest lake in the Middle East and the third largest saltwater lake on Earth. But dams on feeder streams, expanded use of ground water, and a decades-long drought have reduced it to 60 percent of the size it was in the 1980s. Light blue tones in the 2010 image represent shallow water and salt deposits. Increased salinity has led to an absence of fish and habitat for migratory waterfowl. At the current rate, the lake will be completely dry by the end of 2013.

Urmiye Gölü Ortadoğunun ən büyük və Dünyanin üçüncü Duzlu Gölüdür. Baraj tikintiləri, Yeraltı suların qullanımı, Quraqlıq vs Urmiye Gölünün 60% qurumsına yox açmışdır. 2010 ci ilin Görüntüsündə Açıq Mavi ilə görünən bölgə Urmiye Gölündəki Duzlu bölgələri göstərməktədir. Urmiye Gölü quruduöu üçün bir çox Quş, Balıq vs bölgədən zorunlu köç etmişlər.

Bu bilgilərə görə Urmiye Gölü büyük olasılıqla 2013 ci ilin sonlarına dək bütövlüklə quruyacaqdır.

Görüntü üçün qaynaq:

http://tinyurl.com/cdbxsdz 

علت خشک شدن دریاچه اورمیه چیست؟

نویسنده: علیرضا توکلی دانشجوی دکترای مهندسی آبیاری و زهکشی دانشگاه علوم‌ وتحقیقات تهران

از 15 سال پیش که پروسه خشک شدن دریاچه اورمیه تسریع یافت به تاکنون صدها نظریه به اصطلاح علمی در مورد علت خشکانیدن دریاچه اورمیه مطرح شدن که هر کدام تنها به بررسی یک بعد مسئله پرداختند، نکته قابل تامل و توجه عدم وجود کارگروه ویژه ای از سوی دولت ایران برای بررسی چرائی خشک شدن دریاچه اورمیه می باشد که تاکنون محقق نیافته است و بدون کوچکترین تردیدی می توان تامل نمود که هدف دولت ایران نه احیاء مجدد دریاچه اورمیه بلکه وقت گذرانی برای سپردن دریاچه اورمیه به کتب تاریخی می باشد، اگر اینچنین نبود بی شک تاکنون علت خشک شدن دریاچه اورمیه از سوی هیاتی برگزیده با متدهای علمی روشن می گشت تا هر کسی از ظن خود یار دریاچه اورمیه نمی گشت ... 

به راستی تفاوت دریاچه اورمیه با خلیج عرب چیست؟ چرا میلیاردها دلار پول ملی صرف تبلیغ، گسترش و .. نام خلیج عربی می گردد ولی برای احیاء دریاچه اورمیه دولت ایران حتی تاکنون به خود زحمت نداده علت خشکانیدنش را بررسی کند چه بررسد قدمی در راه احیایش بردارد. آیا علت این تبعیض آشکار به استعمار کشیدن شدن ملتی از سوی استعمارگر نیست؟  

در کنار سدسازی بی رویه در آزربایجان جنوبی، افزایش سطح زیر کشت، سیستم آبیاری قدیمی، تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت، تغییر نوع کشت و صدها علت دیگر به نظر مهمترین مسئله در خشک شدن دریاچه اورمیه عدم مدیریت صحیح منابع آبی می باشد که تاکنون مورد بررسی دقیق واقع نشده است. 

دریاچه اورمیه به مساحت پنج‌هزارکیلومترمربع دریاچه‌ای وسیع با شوری زیاد است که در شمال‌غربی ایران و بین استان‌های آزربایجان غربی و آزربایجان شرقی واقع شده است. این دریاچه در پایین‌ترین نقطه حوضه آبریز بسته‌ای با مساحت تقریبی ۵۲هزارکیلومترمربع، که قسمت‌هایی از آن در استان کردستان واقع شده است؛ قرار دارد. دریاچه اورمیه یک پارک ملی و یکی از بزرگ‌ترین رامسر سایت‌های موجود در ایران است که به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست کره یونسکو نیز معرفی شده است. تعداد زیادی تالاب‌های اقماری آب شیرین و آب‌شور در اطراف دریاچه اورمیه واقع شده‌اند که بسیاری از آنها از لحاظ تنوع زیستی از اهمیت جهانی برخوردارند.

اما چه عواملی منجر به ایجاد شرایطی اسفناک برای دریاچه اورمیه شده است: 

اقلیم و پدیده خشکسالی:

در طی دوره ۴۱ساله (۱۳۴۴ تا ۱۳۸۵) به طور متوسط سالانه ۷۲‌میلیون مترمکعب از منابع آب سطحی ورودی به دریاچه اورمیه کاسته شده است و در نتیجه حجم آب موجود در دریاچه از ۴۲‌میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۷۴ به ۲۲‌میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۸۵ تقلیل یافته است. 

تغییرات کالبدی حوضه دریاچه اورمیه و افزایش جمعیت: 

افزایش جمعیت شهرهای مستقر در حوضه، طی سال‌های اخیر و همچنین تغییر کاربری اراضی موجب افزایش مصرف آب شده است. 

احداث فزاینده سد بر رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه اورمیه: 

در محدوده حوضه آبریز دریاچه اورمیه تعداد ۴۰ سد موجود، ۱۲ سد در دست ساخت و ۴۰ سد در دست برنامه‌ریزی است؛ به عنوان نمونه بر روی رودخانه آجی‌چای به‌تنهایی تعداد ۲۲ سد احداث شده است. پتانسیل ذخیره آب در مخزن سدهای در حال بهره‌برداری در حوضه آبریز در حال حاضر، ۶۳/۱‌میلیارد مترمکعب است.  

توسعه سطح کشت و بهره‌برداری مفرط از منابع آب: 

در سطح حوضه دریاچه اورمیه، 59 ‌درصد از مصارف از منابع آب سطحی و 41 ‌درصد از منابع آب زیرزمینی تامین می‌گردد، مجموع تخلیه آبخوان‌ها توسط این منابع، ۲۴۴۱‌میلیون مترمکعب برآورد شده است که منجر به افت مداوم آبخوان‌ها گردیده است. (مصرف بخش کشاورزی ۸۷‌درصد می‌باشد). با توجه به روش آبیاری در این حوضه که عمدتا غرقابی است، تلفات زیاد و همه‌ساله حجم قابل‌توجهی از آب زیرزمینی مورد استفاده، از طریق تبخیر در مزارع از دسترس خارج می‌شود. برداشت‌های بیش از ظرفیت از آبخوان‌ها، بیلان آب زیرزمینی در تمام دشت‌ها را منفی کرده و حتی منجر به نفوذ آب شور دریاچه به آبخوان‌های هم‌جوار با ساحل شده است. بر اساس آمار از ۹۴۵۹ حلقه چاه عمیق و نیمه‌عمیق واقع در آبخوان‌های حاشیه دریاچه، تعداد 1002 حلقه چاه، شور و متروک شده‌اند. در واقع، بخش کشاورزی مهم‌ترین مصرف‌کننده آب در سطح حوضه آبریز دریاچه اورمیه است.  مصارف بخش کشاورزی از منابع آب حوضه در سال 1358 برای سطح زیرکشت ۱۵۰هزار هکتاری بالغ بر ۸/۱‌میلیارد مترمکعب بوده که در سال 1358 برای سطح زیرکشتی بیش از ۴۰۰هزار هکتار به ۶/۵‌میلیارد مترمکعب رسیده است. همچنین الگوی زراعی در حوضه دریاچه اورمیه در جهت افزایش کشت محصولات آب بر چون یونجه و باغات میوه سوق یافته است. همچنین پایین‌بودن راندمان آبیاری در این حوضه بین 30 تا 36 ‌درصد برآورد می‌شود.  

 تخریب مراتع و پوشش گیاهی در حوضه آبریز:

چرای مفرط در منابع طبیعی تا حدود ۱۰برابر ظرفیت قابل تحمل محیط، منجر به تخریب مراتع و فرسایش خاک می‌گردد. 

دستکاری محیط آبی در فرآیند احداث بزرگراه شهید کلانتری: جاده میان‌گذری که قسمت عمده‌ای از آن، به جای استفاده از ستون‌های متعدد، از طریق خاکریزی در آب دریاچه اورمیه احداث شده و سیستم طبیعی دریاچه را دچار تغییر کرده است. این تغییرات تنها به اثرات شیمیایی و زیستی محدود نشده، بلکه تغییر در نحوه رسوب‌گذاری در داخل دریاچه اورمیه و خشک‌شدن بخش‌هایی از دریاچه را به دنبال داشته است.  

فقدان برنامه آمایش و مدیریت یکپارچه در کل حوضه آبریز دریاچه اورمیه :

هر یک از بخش‌های توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به طور جداگانه و بی‌اعتنا به برنامه‌های سایر بخش‌هایی که در این حوضه فعالیت دارند، به اقدامات مورد نظر خود می‌پردازند که گاه با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های محیطی این حوضه سازگار نیست.

در انتها می‌توان به چند راهکار برای نجات دریاچه اورمیه اشاره کرد:

اختصاص‌درصدی از آب سدهای موجود در حوضه (به عنوان مثال ۲۰‌درصد) به دریاچه اورمیه، تغییر الگوی کشت از گیاهان با مصرف آب بالا به گیاهان با مصرف کم، کشت گیاهان مناسب مناطق شور، افزایش راندمان آبیاری با تغییر شیوه آبیاری از سنتی به مدرن، تعیین سقف توسعه منابع آب و اراضی کشاورزی با توجه به قابلیت‌های منابع آب حوضه و در نظرگرفتن لزوم حفظ بقا و پایداری دریاچه اورمیه و… 

منبع مقاله:

روزنامه شرق – شماره ۱۷۱۶ – پنجشنبه ۵ / ۲ / ۱۳۹۲

http://tinyurl.com/bvx37kn