۱۳۹۶/۰۹/۲۲

کاهش 21‌ سانتی‌متری تراز آب دریاچه اورمیه

اومود اورمولو
بر اساس سخنان مدیر کل دفتر استانی ستاد به اصطلاح احیاء دریاچه اورمیه در آزربایجان غربی، تراز آب دریاچه اورمیه 21 سانتی‌متر نسبت به مدت مشابه سال پیش کاهش یافته است.
فرهاد سرخوش در گفتگو با ایسنا تراز آب دریاچه اورمیه را در 21 آبان سال جاری 1270.29 متر بیان نموده که تزار دریاچه در سال گذشته در همین مدت 1270.50 متر ثبت گردیده است. در دیگر سو وسعت دریاچه اورمیه نیز در تاریخ 21 آبان سال جاری 1747.11 کیلومترمربع گزارش شده که این میزان در مدت مشابه سال گذشته 2001.61 کیلومترمربع گزارش شده بود. حجم آب دریاچه اورمیه نیز در 21 آبان سال جاری 1.08 میلیون مترمکعب ثبت شده که در مدت مشابه سال گذشته 1 میلیارد و 47 میلیون مترمکعب گزارش شده بوده. بنا به سخنان مدیر دفتر استانی ستاد به اصطلاح احیای دریاچه اورمیه میزان بارندگی نیز بنا به مدت مشابه سال گذشته با کاهش 28% مواجه شده است. 
توسعه کشت چغندرقند خلاف مصوبات طرح احیاء دریاچه اورمیه
مدیر کل دفتر مدیرت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه اورمیه طی مصاحبه‌ای که با سایت وزارت نیرو انجام داده در آن به شکست برنامه‌های سازمان در "حوضه بهینه‌سازی مصرف آب" و همچنین "تغییر الگوی کشت منطقه" اذعان نموده، بنا سخنان سید مرتضی موسوی هیچ یک از دو مورد یاد شده محقق نشده است. وی در بخشی از سخنانش از توسعه زمین‌های زیرکشت و تبدیل اراضی زراعی به باغی در حوضه دریاچه اورمیه علارغم مصوبات متعدد دستگاه‌های دولتی پرده برداشته است. وی از آسیب توسعه کشت و احداث کارخانه چغندرقند در حوزه آبریز دریاچه اورمیه بر مصوبات دولت و همچنین عدم فراهم شدن زیرساختهای کاهش مصرف آب در این حوزه انتقاد کرده است. 
مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه اورمیه با بیان اینکه تولید محصولات کشاورزی با معیشت مردم و مباحث اجتماعی گره خورده است، افزود: تا زمانی که درآمد و ارتزاق مردم و معیشت مردم از این طریق است و این محل درآمد اصلاح نشود عملاً در طرح احیای دریاچه اورمیه موفقیت چندانی حاصل نخواهد شد؛ زیرا مباحث زیست محیطی حوضه آبریز دریاچه اورمیه با مباحث اقتصادی و اجتماعی گره خورده و تا زمانیکه آن دو رکن اصلاح نشود، عملاً آب مازادی وجود نخواهد داشت تا به دریاچه اورمیه اختصاص یابد. در مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه اورمیه بیش از توان و ظرفیت این حوضه، آب مصرف می‌کنیم و برای اصلاح این روند نیاز به بازسازی مسائل اجتماعی، اقتصادی و معیشتی مردم داریم تا از این راه بتوانیم دریاچه اورمیه را احیا کنیم. موسوی با یادآوری اینکه ظرفیت منابع آبی حوضه دریاچه اورمیه بسیار محدود بوده و باید مطابق با ظرفیت موجود، حق آبه دریاچه اورمیه و میزان مصارف بخش شرب، صنعت و کشاورزی و خدمات تعیین شود تا به تعادل نسبی برسیم. 
وی در بخش دیگری از گفتگو حمایت دولت در اجرای پروژه‌های خاک و کشاورزی و آب و مدیریت منابع آبی، بهینه سازی و کاهش مصرف، اهتمام بیشتر در انسداد چاه‌های غیر مجاز، جلوگیری از اضافه برداشت چاه‌های مجاز، جلوگیری از برداشت‌های غیر مجاز از منابع آب سطحی، تغییر الگوی کشت حوضه آبریز دریاچه اورمیه، اجرای پروژه‌هایی که باعث کاهش مصرف در زمین شده و سبب صرفه جویی در آب بخش کشاوری می‌شوند را به عنوان پیشقدمهای جهت تحقق اهدفا سازمان معرفی نموده است.
عیسی کلانتری: آب در ایران از مرحلبه بحران گذشته
عیسی کلانتری در همایش روز جهانی خاک با اشاره به مصرف نادرست از منابع آب در ایران از مرحله بحرانی آب و فرسایش خاک خبر داده است. رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست نیز با تائید ورشکستی ایران در بحث آب سخن از موقعیت مشابه ایران در بحث خاک نموده است. وی با نکوهش سیاست‌های تشویق ازدیاد جمعیت در ایران اظهار داشته "هی نگوییم ما کشور بزرگی هستیم و می‌توانیم جمعیت بیشتری داشته باشیم، منابع غذایی ما محدود است. باقیمانده نیازمان را باید وارد کنیم و در صورتی که قصد افزایش جمعیت داریم این افزایش جمعیت باید منوط به واردات باشد.

۱۳۹۶/۰۹/۲۰

سیاست ترویج کاشت چغندرقند به بهاء خشک کردن دریاچه اورمیه

اومود اورمولو
چند وقت پیش بود که اسمعیل کریم‌زاده به عنوان رئیس سازمان جهاد کشاورزی آزربایجان غربی در گفتگوئی با خبرگزاری‌ دولتی تسنیم از جایگاه نخست آزربایجان غربی در تولید محصول به اصطلاح استراتژیک چغندر قند در سال جاری خبر داد. سالانه بیش از 800 هزار هکتار زمین کشاورزی در آزربایجان غربی زیر کشت انواع محصولات زراعی می رود.
بنا به سخنان کریم‌زاده هر ساله 5 میلیون و 500 هزار تن چغندر قند در ایران تولید می گردد که 1 میلیون و 900 هزار تن تنها در آزربایجان غربی تولید می‌شود که این میزان 35% کل چغندر قند تولید شده در ایران را تشکیل میدهد. کریم‌زاده در بخش دیگری از سخنانش نیز به تولید 1 میلیون و 200 هزار تن سیب که برابر با 37% کل سیب تولیدی از مجموع 3 میلیون و 300 هزار تنی سیب ایران در آزربایجان غربی خبر داد. بنا به اظهارنظرهای رئیس سازمان جهاد کشاورزی آزربایجان غربی 80 تا 85% کل آب موجود در استان آزربایجان غربی در بخش کشاورزی استان به مصرف می رسد. 
محصول استراتژیک به چه بهائی؟ 
نخست باید از رئیس سازمان جهاد کشاورزی آزربایجان غربی اساس تعریف یک محصول کشاورزی به عنوان "محصول استراتژیک" را پرسید یا به عبارت صحیح‌تر بر اساس کدام معیار معقولی کشت چغندرقند به عنوان یک محصول فوق‌العاده آب‌بر در منطقه‌ای که با بحران شدید آب در حد آلارم مواجه می‌باشد به عنوان محصول استراتژیک تلقی ‌میگردد؟ بر اساس گزارش بارش استان آزربایجان غربی در سال آبی 96-95 امسال نیز روند کاهش بارندگی نسبت به سالهای گذشته ادامه داشته است به طوریکه در سال آبی 96-55 نسبت به سال قبل دریاچه اورمیه با کاهش 38% و نسبت به میانگین بلند مدت با کاهش 22% بارندگی مواجه بوده است. بی‌تردید در کنار آمار و ارقام رسمی، اهالی غرب آزربایجان و الخصوص اورمیه خود بهتر شاهد کاهش میزان بارندگی بوده‌اند به طوریکه علارغم اتمام ماه آخر پائیز شاهد بارش باران سوای بارش ناچیز در اورمیه نبوده‌ایم در حالیکه میزان تبخیر آب به قوت خود باقی بوده است.
سیاست ترویج کاشت چغندرقند در آزربایجان غربی
با توجه به ذهنیت مسئولین بالادست در ثبت رکود چغندرقند به بهاء خشکانیدن دریاچه اورمیه بی‌دلیل نیست که طی چند سال گذشته شاهد افزایش روز افزون کاشت چغندر قند، این محصول آب‌بر در آزربایجان غربی میباشیم به طوریکه علارغم وجود منع کوپن قرارداد از سوی کارخانه قند اورمیه در سال جاری امسال نیز متاسفانه کشاورزان منطقه به هر نحو و شیوه‌ای هزاران هکتار از زمینهای زراعی منطقه را بدون قرارداد مستقیم با کارخانه قند اورمیه به کاشت چغندرقند اختصاص دادند چونکه با تشویق دولت و مسولین جهاد کشاورزی کارخانه قند اورمیه امسال نیز به مانند چند سال گذشته اقدام به خرید نقدی چغندر قند از کشاورزان نمود و سیاست یاد شده بی‌تردید در سال پیش‌رو نیز سبب افزایش کاشت سطح زیر کشت چغندر قند در منطقه خواهد شد در حالیکه تمامی زمین‌های منطقه با آبیاری سنتی که راندمانی تنها زیر 30% دارد آبیاری گردیده وخواهد شد و این یعنی اتلاف بیشتر آب. فراموش نکنیم که علارغم تسریع روند خشک شدن دریاچه اورمیه سطح زیر کشت زمین‌های کشاورزی درطی 20 سال گذشته به 180 هزار هکتار یعنی دوبرابر افزایش یافته است در حالیکه در همین مدت شاهد کاهش آب و الخصوص مصرف منابع آب زیرزمینی بوده‌ایم. 
بی‌برنامگی مسئولین و عدم مدیریت 
در کنار رکورد کاشت چغندرقند در آزربایجان غربی همانطور که در سطور بالا نیز ذکر شد این خطه شهیدپرور رکورد تولید سیب ایران را نیز به خود اختصاص داده است. متاسفانه عدم وجود کارخانه‌های مدرن و متعدد آب‌میوه‌گیری، سردخانه‌های مجهز، صنایع بسته‌بندی و ...در سطح اورمیه و آزربایجان غربی سبب می شود که بخش عمدی از سیب تولیدی به ضایعات تبدیل گردیده و به عنوان خوراک دام‌ها در منطقه بکار رود که کارشناسان کشاورزی سهمی حدود یک‌پنجمی را به عنوان اتلاف سیب ذکر می‌کنند. در حالیکه می‌بایست و می‌توانست دولت بجای اختصاص وام‌های کشاورزی میلیاردی در بخش زیرساخت‌های سوریه، دولت با اختصاص همین مقدار سرمایه‌گذاریهای زیرساختی در اورمیه و منطقه آزربایجان غربی به کاهش بیکاری، ترویج صنعت، افزایش صادارت، جلوگیری از به هدر رفت این حجم از محصول کشاورزی و ... یاری رساند.
متاسفانه مسئولین سازمان جهاد کشاورزی استان در اورمیه نیز علارغم بودجه‌های میلیاردی و هزاران کارمند هیچ کار مثبتی اعمم از تجزیه و تحلیل زمین‌های زیرکشت برای بازدهی بیشتر و کاهش منابع آب، متناسب نمودن محصولات کاشت با شرایط اکولوژیک منطقه، ترویج آبیاری قطره‌ای و مدرن، برنامه‌ریزی برای تغییر الگوی آبیاری و ... به استثنای توزیع یکی و دوبار کود در سال به هیچ کار مثبتی مباردت نمی‌ورزند و هر شخصی که گذرش یک بار به سازمان جهاد کشاورزی استان در اورمیه بیافتد به راحتی مشاهده خواهند نمود که بیش از 90% کارمندان در زمان اداری با استفاده از اینترنت رایگان اداره در تلگرام و یا مشغول وب(ول)‌گردی‌ در شبکه‌های اجتماعی‌اند. البته نباید فراموش کرد که مسولین بالادست کشوری نیز سوای اختصاص بودجه به این سازمان حجیم و به درد نخور وظیفه‌ای را به آن محول نمی‌کنند تا بازدهی را شاهد باشیم. 
خلاصه اینکه با مسائل یاد شده شاهد تسریع روند خشکاندن دریاچه اورمیه و افزایش نقش انسانی در این روند مواجهیم.