خلاصه وضعيت درياچه اروميه - 14 آبان‌ماه 1400

 

تعداد سدهای بهره‌برداری شده از سال ۱۳۵٠ تا ۱۳۹۵

 

کاهش میزان بارش در حوضه‌ی آبریز دریاچه‌ی اورمیه

 

خلاصه آخرین وضعیت دریاچه اورمیه به تاریخ 4 مهر ماه 1399

 

کاهش 8 میلیون مترمکعبی حجم آب دریاچه اورمیه

اومود اورمولو

بر اساس گفته‌های مدیر استانی ستاد به اصطلاح احیاء دریاچه اورمیه حجم فعلی آب دریاچه اورمیه 3 میلیارد و 41 میلیون مترمکعب می‌باشد که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 8 میلیارد مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد. سال گذشته در همین روز حجم آب دریاچه اورمیه 3 میلیارد و 49 میلیون مترمکعب تثبیت شده بود.

فرهاد سرخوش وسعت دریاچه اورمیه را نیز 2 هزار و 821 کیلومتر مربع عنوان کرده که این میزان نیز در سال گذشته 2 هزار و 842 کیلومترمربع تثبیت شده بود که ارقام رسمی دولتی حاکی از کاهش 21 کیلومتری وسعت دریاچه اورمیه در مقایسه با سال پیش می‌باشد.

آمارهای رسمی دولتی نیز تراز کنونی دریاچه اورمیه را 1271.29 را بیان می‌کنند که این میزان رد سال 1398 حدود 1271.29 تثبیت شده بود.

دریاچه اورمیه در نتیجه‌ی سیاست‌های غلط آبی از جمله سدسازی در منطقه، افزایش دو برابری جمعیت، افزایش 2 برابری سطح زیر کشت، سیستم آبیاری قدیمی، تشویق کاشت محصولات آب‌بر به مانند چغندرقند در منطقه و.... خشکانده شده است. 

وضعیت دریاچه اورمیه به تاریخ 20 تیر ماه 1399

کاهش دوباره 10 سانتی‌متری تراز آب دریاچه اورمیه

اومود اورمولو

بر اساس گفته‌های مدیر دفتر استانی ستاد به اصطلاح احیاء دریاچه اورمیه، نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته دریاچه اورمیه با کاهش 10 سانتی‌متری تراز آب مواجه می‌باشد.

فرهاد سرخوش طی مصاحبه‌ای که با سایت دولتی ایسنا داشته وسعت دریاچه اورمیه را 3800 کیلومتر بیان کرده که وسعت دریاچه اورمیه نیز نسبت به مدت مشابه سال گذشته 67 کیلومتر کاهش یافته است.

آب دریاچه  اورمیه اکنون 4 میلیارد و 160 میلیون مترمکعب سنجیده شده است که آب دریاچه نیز در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 310 میلیون مترمکعب کاهش یافته است. در عین حال از خرداد ماه سال جاری تاکنون ورودی آب به دریاچه اورمیه تماما قطع شده و آب موجود در دریاچه نیز بر اثر گرما و تبخیر کاهش پیدا کرده است. سرخوش اذعان نموده که به دلیل آغاز فصل کشاورزی در منطقه تا سه ماه آینده پرداخت حقابه‌ زیست‌محیطی دریاچه اورمیه را شاهد نخواهیم داشت.

هر چند که مدیر دفتر استانی ستاد به اصطلاح احیاء دریاچه اورمیه کاهش 10 سانتی‌متری تراز آب، وسعت دریاچه و حجم آب دریاچه اورمیه را در این موقع از سال طبیعی خوانده، ولی بر اساس نتایج پژوهش‌ بی‌طرفی که طی روزهای گذشته منتشر شده است در صورت بروز مجدد خشکسالی وضعیت دریاچه اورمیه مجددا ناپایدار خواهد شد.

بسیاری از کارشناسان بی‌طرف محیط‌زیست سیاست سدسازی بدون احتساب حق‌آبه دریاچه اورمیه، افزایش سطح زیرکشت به دو برابر، افزیش 2 برابی جمعیت، سیستم آبیاری سنتی و قدیمی، کاشت محصولات آب‌بری همچون چغندرقند و ... از جمله مهمترین عوامل خشکاندن دریاچه اورمیه می‌باشند. 

نتایج یک پژوهش: با بروز مجدد خشکسالی وضعیت دریاچه اورمیه ناپایدار خواهد شد

بر اساس پژوهشی که مشترکا توسط پیمان صائمیان و امید علمی در انستیتو زمین‌سنجی دانشگاه اشتوتگارت آلمان و دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه بریستول انگلیس صورت گرفته است، در صورت بروز مجدد خشکسالی محتملا شاهد وضعیت ناپایدار دریاچه اورمیه خواهیم بود.

در این پژوهش با استفاده از مشاهدات ماهواره‌ای و اندازه‌گیری داده‌های مختلف مثل سطح آب، مساحت و حجم آب دریاچه اورمیه، بررسی میزان تبخیر و بارندگی منطقه و... بررسی شده است.

بنا به مطالعه صورت گرفته دریاچه اورمیه از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ تثبیت شده است و روند مثبتی در تراز سطح آب (۱۴/۵سانتی‌متر در سال)، مساحت دریاچه اورمیه (۲۰۴ کیلومتر مربع در سال) و حجم آب (۰/۴۲ کیلومتر مکعب) داشته است.

بررسی‌های محققان حاکی از ان هست که به جز سال ۲۰۱۷ (دو ماه با خشکسالی متوسط) و ۲۰۱۶ (به نسبت مرطوب)، همه سال‌ها مطابق با اقلیم‌شناسی بلند مدت حوضه آبریز دریاچه اورمیه بوده است. با این حال حوضه آبریز دریاچه اورمیه در بهار ۲۰۱۹ آب زیادی از باران شدید دریافت کرده است. تجربه چنین دوره‌ای بدون خشکسالی از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ به توقف کوچک شدن دریاچه اورمیه و رفتن آن به سمت مرحله احیا، کمک چشم‌گیری کرده است.

همچنین تعادل آب دریاچه اورمیه نشان می‌دهد که حدود ۸۰% افزایش حجم آب دریاچه از سال ۲۰۱۵ ناشی از روند مثبت جریان ورودی رودخانه‌ها و مخازن است و ۲۰% باقی‌مانده به دلیل افزایش یافتن میزان بارش به خود دریاچه بوده است.

روند مثبت آب‌گیری ۰/۴۵ کیلومتر مکعب در سال در یک طرف و روند مثبت حجم آب دریاچه اورمیه در سمت دیگر، نشان می‌دهد که دریاچه اورمیه از بخش قابل توجهی از آب بهره‌مند شده است که برای اهداف کشاورزی استفاده نشده، و به جای آن به دریاچه رها شده است.

بررسی‌ها نشان داد که ذخیره آب از سال ۲۰۱۵ تا پایان سال ۲۰۱۷ کاهش قابل توجهی نداشته و از سال ۲۰۱۵ روی هم رفته، ۱/۷±۷/۲ میلی‌متر افزایش یافته است. شرایط جدید ذخیره و شار آب حوضه اورمیه با شرایط حوالی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ قابل مقایسه است.

به گفته پژوهشگران یاد شده «به نظر می‌رسد که تثبیت شکننده است، چرا که بیشتر افزایش حجم آب دریاچه اورمیه در منطقه کم عمق جنوب که در فصل‌های گرم پتانسیل تبخیر زیادی دارند، پخش شده است. علاوه بر این، به دلیل همبستگی زیاد بین سطح آب دریاچه اورمیه و میزان بارش، مرحله بهبودی مشاهده شده در سال ۲۰۱۶ و نیمه اول سال ۲۰۱۹ ممکن است در صورت دوره خشکسالی طولانی‌تر، ادامه نداشته باشد».

برای دستیابی به یک احیای پایدار، نیاز به تلاش‌های بی‌شماری مثل جلوگیری از انحراف جریان آب دریاچه اورمیه به سمت زمین‌های کشاورزی است. نتیجه این پژوهش نشان داد که دریاچه اورمیه با یک روند عمدتا مثبت در جریان‌های ورودی، به دلیل بارندگی شدید در سال ۹۸ (۲۰۱۹ میلادی)، تثبیت شده است و بیم آن وجود دارد که با خشکسالی در سال‌های آینده این روند معکوس شود.

نتایج این پژوهش در آخرین شماره نشریه Science of the Total Environment منتشر شده است.

دریاچه اورمیه بر اثر سیاست سدسازی بدون احتساب حق‌آبه دریاچه، توسعه زمین‌های تحت کشت به دوبرابر، افزایش 2 برابری جمعیت منطقه، سیستم آبیاری قدیمی و سنتی، تشویق کاشت محصولات آب‌بر مثل چغندرقند در منطقه و ... خشکانده شده است.

کاهش 28% بارش‌ها در حوضه‌ی آبریز دریاچه اورمیه

اومود اورمولو

بر اساس گفته‌های مدیر کل هواشناسی استان آزربایجان غربی امسال شاهد کاهش 28% بارشها در آزربایجان غربی نسبت به مدت مشابه سال گذشته می‌باشیم. 

حبیب عبدلی در گفت و گویی که با سایت دولتی ایسنا داشته از ثبت بارش 345.8میلی‌متری تا 26 خرداد در آزربایجان غربی خبر داده است. این در حالی هست که میانگین بارشها در مدت مشابه سال قبل 475.8 میلی‌متر و میانگین بارش بلندملت 314.1 میلی‌متر ثبت شده است. آمارها حاکی از کاهش 27% بارشها طی سال 1399 در مقایسه با مدت مشابه می‌باشد.

مدیر کل هواشناسی استان آزربایجان غربی اذعان نموده است که بر اساس شاخص SPEI در دوره 12 ماهه تا پایان اردیبهشت ماه سال جاری، نواحی شمالی آزربایجان غربی درگیری خشکسالی خفیف تا بسیار شدید، نواحی مرکزی در محدوده نرمال و نواحی جنوبی آزربایجان غربی در محدوه نرمال تا ترسال متوسط بوده است.

بیش از 90% دریاچه اورمیه بر اثر سیاست سدسازی بدون احتساب حق آبه دریاچه، توسعه‌ی کشاورزی، افزایش دوبرابری جمعیت، سیستم آبیاری سنتی و ... طی سالهای گذشته خشکانده شده است.

سند تاریخی تغيير اسامی توركی جزاير درياچه اورميه به اسامی فارسی

نمودار وضعیت دریاچه اورمیه در 28 خرداد 1399

اومود اورمولو

بر اساس نموداری که از سوی دفتر مطالعات پایه‌ی منابع آب منتشر شده است، دریاچه اورمیه با کاهش تراز سطح آب، وسعت دریاچه و حجم آب مواجه می‌باشد.

بنا به آمار نمودار تراز سطح دریاچه اورمیه در خرداد 1399 حدود 1271.78 بیان شده که این رقم در مدت مشابه سال گذشته 1271.85 می‌باشد. آمار حاکی از کاهش 07درصدی نسبت به سال قبل و 2.84% نسبت به میانگین درازمدت می‌باشد. تراز اکولوژیک دریاچه اورمیه 1274.10 می‌باشد.

در دیگر سو شاهد کاهش وسعت دریاچه اورمیه نیز می‌باشیم به طوریکه وسعت دریاچه اورمیه در 28 خرداد 1399 حدود 3148.49 بیان گردیده که این میزان در مدت مشابه سال قبل 3201.50 بوده است. آمارها حاکی از کاهش 53.01 نسبت به مدت مشابه سال قبل و کاهش 1363.43 نسبت به میانگین بلندمدت می‌باشد.

حجم آب دریاچه اورمیه نیز در خرداد 1399 حدود 4.87 میلیاردمترمکعب بیان شده که این میزان در مدت مشابه سال قبل حدود 5.09 میلیاردمترمکعب بوده است. ارقام حاکی از کاهش 0.22درصدی حجم آب دریاچه اورمیه نسبت به سال گذشته و 11.17درصدی نسبت به میانگین بلندمدت می‌باشد. 

کارشناسان بی‌طرف محیط‌‌زیست مهمترین عوامل خشکاندن دریاچه اورمیه را سیاست سدسازی، توسعه‌ی زمین‌های تحت کشت به دوبرابر، افزایش دوبرابری جمعیت، سیستم آبیاری سنتی و ... معرفی می‌کنند.

نمودار سطح تراز دریاچه اورمیه طی 30 سال گذشته

افزایش شوری دریاچه اورمیه

اومود اورمولو

بر اساس گفته‌های رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور غلظت نمک دریاچه اورمیه در حال حاضر 245گرم در لیتر سنجیده شده که نسبت به مدت مشابه افزایش چشمگیری را نشان می‌دهد.

علی نکوئی‌فرد در گفت‌و‌گو با سایت دولتی ایسنا آمار تراز دریاچه اورمیه را ۱۲۷۱.۸۸متر عنوان کرده و میزان شوری و غلظت نمک دریاچه اورمیه را بسیار بالا توصیف نموده است. شوری مهمترین عامل بازدارنده در تولید بیومس بوده و در تولید سیست آرتمیا یک عامل بازدارنده محسوب می‌شود.

بر اساس آمارهای دولتی اکنون میزان سیت آرتمیا در هر لیتر دریاچه اورمیه ۱۲.۳عدد در هر لیتر و میزان جلبک دونالیلا که اصلی‌ترین غذای آرتمیا می‌باشد ۸میلیون و ۲۷۳ هزار عدد در هر لیتر توصیف می‌شود.

دریاچه اورمیه بر اثر سیاست‌های غلط محیط‌‌زیستی، توسعه‌ی بی‌‌برنامه سطح زیر کشت، استفاده از سیستم آبیاری قدیمی، افزایش جمعیت منطقه و سدسازی بی‌رویه خشکانده شده است. 

وجود 61 هزار حلقه چاه آب در حوضه آبریز دریاچه اورمیه

اومود اورمولو

بنا به آمار رسمی که از سوی مدیرعامل شرکت آب منطقه آزربایجان غربی ارائه شده، در حوضه آبریز دریاچه اورمیه 61 هزار و 965 حلقه چاه وجود دارد که از این تعداد 22 هزار و 297 حلقه چاه غیرمجاز جدیدالحفر توسط اکیپ‌های گشت و بازرسی اداره آب شناسایی شده است. اغلب حلقه چاه‌های شناسایی شده درسطح شهر اورمیه وبخش مرکزی می‌باشد.

همه ساله بیش از 1 میلیون و 108 هزار مترمکعب آب توسط 61 هزار و 956 حلقه چاه تخلیه و برداشت می‌شود که تنها سهم سالیانه 22 هزار و 297 حلقه چاه غیرمجاز جدید 296 هزار و 865 مترمکعب آب می‌باشد. متاسفانه مدیرعامل شرکت آب منطقه آزربایجان غربی در مورد وجود یا عدم وجود مجوز 39668 حلقه چاه قدیمی موجود در حوضه آبریز دریاچه اورمیه اضهارنظری نکرده است، هر چند که به احتمال بسیار زیاد اغلب حلقه‌چاهها محتملا بدون مجوزاند.

علت افزایش تعداد حفر چاه‌های آب در حوضه آبریز دریاچه اورمیه به این حد، تفکیک اراضی کشاورزی و خردشدن اراضی می‌باشد که با توجه به سیاست سدسازی در منطقه و به تبع آن تسهیل دسترسی کشاورزان به منابع آبی و عدم وجود آلترناتیو جهت تامین هزینه‌های زندگی کشاورزان صورت گرفته است. برای مثال علارغم خشک شدن بیش از 90% دریاچه اورمیه و تنش آبی موجود در منطقه هر ساله شاهد کاشت هر چه بیشتر محصولات آب‌بری به مانند چغندرقند در حوضه آبریز دریاچه اورمیه می‌باشیم که امسال نیز بنا به آمار دولتی و رسمی این میزان به بیش از 2 میلیون تن رسید و آزربایجان غربی رتبه اول تولید این محصول آب‌بر در ایران شد.

سیاست سدسازی و تشویق کاشت محصولات آب‌بر در حوضه آبریز دریاچه اورمیه

اومود اورمولو

در نوشته‌ای با نام "سیاست ترویج کاشت چغندرقند به بهاء خشک کردن دریاچه اورمیه" باتوجه به آمارهای ارائه شده رسمی از سیاست‌های تشویقی در رابطه با افزایش کاشت محصولات آب‌بری به مانند چغندرقند در حوزه دریاچه اورمیه الخصوص درشهر اورمیه سخن گفته و پیش‌بینی‌هایی مبتنی بر افزایش کاشت چغندرقند در صورت تداوم سیاستهای غلط آبی گذشته را بر زبان آورده بودم. آمارهای رسمی و دولتی ارائه شده متاسفانه حاکی از صحت پیش‌بینی‌هایم می‌باشد.

برداشت 2 میلیون تن چغندرقند در آزربایجان غربی

بنا به آمارهای دولتی(بدون درنظرگرفتن اینکه چه‌قدر آمارهای ارائه شده قابل استناد و بدون ملاحظه‌کاری سیاسی می‌باشد) که از سوی رییس سازمان جهاد کشاورزی آزربایجان غربی  ارائه شده امسال بیش از 2 میلیون تن چغندرقند در آزربایجان غربی برداشت شده است. در حالیکه به سبب آب‌بر بودن چغندرقند تنها 23 هزار هکتار زمین برای کشت این محصول آب‌بر درنظر گرفته شده بود به سبب درخواست‌های کشاورزان 7 هزار هکتار نیز با کسب مجوز از معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی کشت شده و مجموع کشت چغندرقند سال گذشته به حدود 30 هزار و 652 هزار هکتار بالغ شده است. نهایتا آزربایجان غربی علارغم خشک شدن بیش از 90% دریاچه اورمیه در تولید محصول غیراستراتژیک و آب‌بر چغندرقند رتبه اول را در ایران به خود اختصاص داده است.   

سدسازی و افزایش مصرف آب

پژوهش‌های علمی بی‌طرف حاکی از نقش اصلی و مخرب سیاست سدسازی در حوضه آبریز دریاچه اورمیه بر روند خشک شدن آن دارد. در حالیکه سدسازی از یک سو با تسهیل دسترسی کشاورزان به آب سبب توسعه سطح زیرکشت و کاشت محصولات آب‌بری به مانند چغندرقند را منجر شده است و از سوی دیگر افزایش مصرف آب را به همراه داشته است. در حالیکه بنا به برنامه‌های ستاد به اصطلاح احیاء دریاچه اورمیه همه‌ساله می‌بایستی شاهد کاهش سطح زیرکشت الخصوص کاهش کاشت محصولات آب‌بر و طبعا کاهش میزان مصرف آب می‌بودیم، در حالیکه آمارها حاکی از افزایش مصرف آب می‌باشد.  

 به باور راقم این سطور با سیاست تشویقی که چه از سوی دولت در رابطه با افزایش سطح زیرکشت و چه از سوی کارخانه‌های قند موجود در حوضه آبریز دریاچه اورمیه شاهدیم، سال‌های پیش رو نیز به همین منوال شاهد افزایش سطح زیرکشت محصولات آب‌بری به مانند چغندرقند خواهیم بود. 

وضعیت دریاچه اورمیه

آمارها ارائه‌شده از سوی نهادهای دولتی در رابطه با احیاء دریاچه اورمیه بیشتر پروپاگاندای رسمی هست تا اظهار واقعیات در مورد دریاچه اورمیه، در حالیکه اکنون در فصل بارش بوده و همیشه در این فصول شاهد افزایش سطح دریاچه اورمیه بودیم. بی‌تردید در فصول گرم پیش‌رو که شاهد افزایش تبخیر آب خواهیم بودم وضعیت اصلی دریاچه اورمیه نمایان خواهد شد.

نمودار تغییرات تراز دریاچه اورمیه طی سال‌های 1374 تا 1397

اومود اورمولوهمانطور که از نمودار تغییرات تراز دریاچه اورمیه طی سال‌های 1374 تا 1397 کاملا مشهود هست روند کاهش تراز آب دریاچه اورمیه از سال 1374 آغاز و تا سال 1392 ادامه داشته است، از سال 1392 تا سال 1397 شاهد روند نزولی سطح آب دریاچه نمی‌باشیم و تقریباعلارغم فراز و فرودهای سطح تراز آب تثبیت شده است. سال 1374 سرآغاز نگرش تهدید‌آمیز به طغیان‌های آبی دریاچه اورمیه و ترویج سیاست‌سدسازی جهت مقابله با آن می‌باشد.

بر اساس آمار رسمی دولتی اکنون بیش از 90% دریاچه اورمیه کاملا خشک گردیده و علت این امر را بسیاری از کارشناسان بی‌طرف محیط‌زیست سیاست سدسازی بدون احتساب حق‌آبه دریاچه اورمیه، توسعه زمین‌های کشاورزی به میزان دو برابر، افزایش جمعیت به میزان 2 برابر، آبیاری سنتی، پل میانگذر دریاچه اورمیه و .. بیان می‌کنند. علل مرگ دریاچه اورمیه هر کدام از موارد ذکر شده باشد، ناشی از نتیجه و نقش انسانی در نابودی و تخریب دریاچه اورمیه و محیط‌زیست آزربایجان می‌باشد.  

از مصائب پیشروی آب دریاچه اورمیه تا خشکاندن 95% آن

اومود اورمولو

تیتر فوق شاید برای بسیاری از اشخاصی که امروزه با حال و روز دریاچه اورمیه آشنایی نسبی دارند کمی فانتزی بیاید، ولی به واقع همانطور که در تصویر بریده شده از روزنامه جمهوری اسلامی به تاریخ 3 اردیبهشت 1374(شماره 4597) کاملا مشهود هست، دقیقا 23 سال قبل پیشروی آب دریاچه اورمیه به حدی بود که سبب زیر آب رفتن 9 هزار و پانصد هکتار از مراتع، 2 هزار هکتار از اراضی کشاورزی، 3 واحد مسکونی، 1 واحد آموزشی و 36 پلاژ ساحلی اورمیه شده بود. در حالیکه امروز بنا به آمار رسمی و دولتی بیش از 90 دریاچه اورمیه به سبب سیاست سدسازی بدون احتساب حق‌آبه دریاچه اورمیه، توسعه کشاورزی به میزان 2 برابر، افزایش جمعیت، سیستم آبیاری قدیمی، پل میانگذر دریاچه اورمیه، خشکسالی و ... خشکانده شده است. به واقع تک‌تک عوامل شمرده شده نشانگر نقش عمده عوامل انسانی در خشک شدن دریاچه اورمیه می باشد.

کاهش دوباره تراز دریاچه اورمیه

بنا به سخنان رئیس ستاد احیاء دریاچه اورمیه تراز آب دریاچه نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته 2 سانتی‌متر کاهش داشته و به رقم 1270.84 رسیده است در حالیکه پارسال در همین موقع میزان 1270.86 ثبت گردیده است. فرهاد سرخوش در عین حال از کاهش وسعت دریاچه اورمیه خبر داده و وسعت کنونی دریاچه را 2391.33 مترمربع اعلام نموده است. حجم آب موجود در دریاچه اورمیه نیز با کاهش 50 میلیون مترمکعبی به رقم 2 میلیارد و 230 میلیون مترمکعب بیان شده است، در حالیکه حجم دریاچه اورمیه در مدت زمان مشابه در سال 1396 حدود 2 میلیارد و 280 میلیون مترمکعب ثبت شده بود.

وزارت نیرو حق‌آبه دریاچه اورمیه را نمی‌دهد

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد به اصطلاح احیاء دریاچه اورمیه با بیان اینکه منابع آب ایران بر اساس ترس و یا جهل، مدیریت میشوند از خودداری وزارت نیرو و عدم تخصیص حق‌آبه دریاچه اورمیه خبر داد. مسعود تجریشی تاکید کرده است که علارغم اولویت دوم حق‌ابه دریاچه اورمیه پس از تامین آب آشامیدنی، وزارت نیرو نیاز زیست‌محیطی دریاچه اورمیه را حتی در اولویت آخر هم قرار نداده است. تجریشی در گفتگو با ایسنا اذعان کرده که هر سال و طبق بررسی سال آبی، نیازهای پایین‌دست سدها مشخص می‌شود و ما در سال جاری به وزارت نیرو اعلام کردیم که باید در اسفند و فروردین ماه آب سدها را به سمت دریاچه اورمیه بایستی رها کنیم. ولی وزارت نیرو آب را پشت سدها نگه داشت و اجازه نداد به دریاچه اورمیه منتقل شود. وی متذکر شده که بعد از مکاتبات با وزارت نیرو، مسئولین ذیربط فقط دو روز اجازه سرازیر شدن آب به دریاچه اورمیه را داده‌اند و بعد آن را قطع کرده‌ند. وضعیت فوق گویای عدم وجود اراده جدی در دولت برای احیاء دریاچه اورمیه می‌باشد.

خشکسالی شدید در 59% از مساحت آزربایجان غربی

اومود اورمولو

بر اساس سخنان رئیس اداره تحقیقات هواشناسی آزربایجان غربی، استان با مشکل انباشت خشکسالی مواجه بوده و به سبب کاهش بارش برف در سال گذشته از نظر دخایر برفی آزربایجان غربی در وضعیت مطلوبی بسر نمی‌برد.

آمارهای رسمی از کاهش 78% حجم آب معادل برف نسبت به سال گذشته در ایران خبر می‌دهد که این به معنای مشکل در تامین آب رودخانه ها در تابستان می باشد. علارغم افزایش میزان بارش باران در حوزه آبی دریاچه اورمیه به سبب عدم مدیریت منابع آبی، بارشها مهار و ذخیره نگردیده است. آزاد توحیدی در گفتگویی که با سایت دولتی ایسنا داشته با اشاره به درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی آزربایجان غربی بر اساس شاخص spei اظهار داشته:

در یک دوره یک ساله تا پایان فروردین 1397؛ بیش از 59% درصد مساحت آزربایجان غربی تحت تاثیر خشکسالی شدید، 33% مساحت استان دچار خشکسالی متوسط و 7% از خشکسالی بسیار شدید رنج می برد.

آمارهای رسمی ناشی از بارش 374.3 میلی‌متری میزان باران در آزربایجان غربی طی سال زراعی جاری می باشد که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 41% افزایش یافته است. افزایش میزان بارندگی به معنای نبود خشکسالی در آزربایجان غربی نبوده است به طوریکه شدیدترین خشکسالی در آزربایجان غربی در شهرستان شوط با 62% خشکسالی ثبت گردیده است. در دیگر سو 2.6% مساحت شهر اورمیه نیز دچار خشکسالی بسیار شدید، 65% تحت خشکسالی شدید و 2.4%تحت خشکسالی متوسط بوده است.

علارغم وضعیت آبی ذکر شده متاسفانه به سبب سیاستهای تشویقی کارخانجات چغندرقند در حوزه‌ آبی دریاچه اورمیه بنا به مشاهدات میدانی اینجانب به مانند سال پیش امسال نیز با رشد چشمگیر کاشت محصول آب‌بر چغندرقند مواجه می‌باشیم، به طوریکه به احتمال بسیار زیاد رکورد سال پیش کشت چغندرقند امسال شکسته خواهد شد. در حالیکه سازمان عریض و طویلی به مانند جهاد کشاورزی با بودجه‌ کلان می توانست برنامه‌ای مدون جهت کاهش محصولات آب‌بری به مانند چغندرقند را برنامه‌ریزی و تدوین کنند که به مانند سالهای گذشته اینگونه نبوده است و مسئولیت این سازمان طویل به پرداخت کود به شرکتهای خصوص در چند نوبت منحصر گردیده است.

عدم زیست آرتمیای زنده در دریاچه اورمیه

شوری مطلوب برای زیست آرتمیا 150 گرم در لیتر است که اکنون به سبب غلظت بیش از حد نمک در دریاچه اورمیه زیست آرتمیای بالغ و زنده در دریاچه ممکن نیست. تراز فعلی دریاچه اورمیه 1270.88 سانتی‌متر می باشد و با ورود به فصول گرم سال شاهد افزایش تبخیر و شروع روند کاهش دوباره سطح آب دریاچه اورمیه خواهیم بود. نیاز ایران به آرتمیا سالیانه حدود 30 تا 50 تن می باشد که به سبب خشکاندن دریاچه اورمیه، بخشی از این حجم که توسط دریاچه اورمیه تامین می شد نیز از طریق واردات جبران میگردد. 

آمارها حکایت از خشک شدن بیش از 90% دریاچه اورمیه می باشد که بنا به نظر بسیاری از فعالان بی‌طرف محیط زیست سیاست سدسازی بدون در نظر گرفتن حق‌آبه دریاچه اورمیه، افزایش سطح زیر کشت، افزایش جمعیت و... از مهمترین علل خشک شدن دریاچه اورمیه می باشند.

عدم تاثیر بارش‌های اخیر بروی روی تراز دریاچه اورمیه

اومود اورمولو

بنا به سخنان خلیل ساعی بارش‌های چند روز گذشته در حوزه آبریز دریاچه اورمیه تاثیری بر روند خشک شدن دریاچه اورمیه نداشته است.

دبیر ستاد به اصطلاح احیاء دریاچه اورمیه در آزربایجان شرقی تراز سال گذشته دریاچه اورمیه را 1270.98 سانتی‌متر و تراز فعلی را 1270.76 سانتی‌متر ابراز نمود که با توجه به آمار رسمی تراز فعلی دریاچه اورمیه در قیاس با مدت مشابه سال گذشته با کاهش 22 سانتی‌متری مواجه می‌باشد.

در دیگر سو وی از تامین 45% اعتبارات احیاء دریاچه اورمیه در سال گذشته خبر داد و در عین حال از عدم وجود برنامه‌ی اجرایی برای دریاچه اورمیه در بدوجه سال 1397 نیز سخن گفت. 

کاهش تراز آب دریاچه اورمیه در حالی صورت میگیرد که بنا به آمارهای رسمی دولتی تنها استانهای آزربایجان غربی، آزربایجان شرقی و کردستان فقط طی ماههای گذشته دارای تراز بارش مثبت بوده‌اند ولی علارغم تراز مثبت بارشها در 3 استان یاد شده تاثیری بر روند کاهش سطح آب دریاچه اورمیه نداشته است. متاسفانه علارغم روند کاهش تراز آبی دریاچه اورمیه شاهد افزایش کشت چغندرقند به عنوان محصولی بسیار آب‌بر در حوزه آبی دریاچه اورمیه می باشیم به طوریکه آزربایجان غربی سال گذشته بزرگترین تولید کننده چغندرقند در ایران بود و بنا به آمار میدانی راقم این سطور به سبب سیاستهای تشویقی دولت و کارخانجات چغندرقند امسال نیز با افزایش محسوس کاشت چغندرقند مواجه میباشیم.  

سیاست سدسازی، توسعه زمینهای زیرکشت، افزایش جمعیت، سیستم‌های آبیاری قدیمی، ساخت میانگذر تبریز-اورمیه، کاهش باران، خشکسالی و... از جمله مهمترین عللی می باشند که کارشناسان بی‌طرف محیط زیست به عنوان عوامل تعیین کننده انسانی در خکشاندن دریاچه اورمیه یاد می کنند. 

انتقاد نماینده اورمیه از افزایش اراضی کشاورزی در حوزه آبی دریاچه اورمیه

بر اساس سخنان ه.ب یکی از نمایندگان اورمیه طرح طوبا و طرح توسعه‌ی کشاورزی گسترده که سبب بسط اراضی کشاورزی در حوزه آبی دریاچه اورمیه گردیده، بر شرایط فعلی دریاچه اورمیه موثر بوده است.

وی با بیان اینکه متاسفانه برای اختصاص حق‌آبه دریاچه اورمیه اقدام موثری از سوی مسئولان صورت نگرفته است، از عدم وجود همت و اراده قوی در دولتمردان برای حق‌آبه دریاچه اورمیه انتقاد کرد. 

تنها از ابتدای روی کار آمدن حسن روحانی 414 هکتار از اراضی ملی فقط در آزربایجان غربی برای اجرا طرح‌های کشاورزی واگذار شده است. متاسفانه آمار دقیقی از مقیاس و روند افزایشی زمینهای تحت کشت از اول انقلاب تا به اکنون در دست نیست. در دیگر سو بنا به آمار رسمی طی چندین سال گذشته شاهد افزایش سطح زیر کشت محصولاتی آب‌بر به مانند چغندر قند بوده‌ایم که نه تنها هیچ صرفه اقتصادی نداشته و محصولی استراتژیک نیست بلکه سبب اصراف بیش از حد آب گشته است. 

آمارهای رسمی حاکی از خشک شدن بیش از 90% دریاچه اورمیه می باشد، کارشناسان بی‌طرف محیط زیست سیاست سدسازی را مهمترین عامل انسانی در خشکاندن دریاچه اورمیه معرفی می نمایند، در کنار سیاست سدسازی حفرچاه‌ها، توسعه زمینهای تحت کشت، سیستم آبیاری سنتی، پل میانگذر دریاچه اورمیه و ... از جمله عوامل مهم شمرده می شوند. بسیاری از نمایندگان فعلی اورمیه که به سبب مسائل پوپولیستی اکنون در قامت به اصطلاح ناجی دریاچه اورمیه ظاهر شده‌اند خود در توسعه سیاست سدسازی در حوزه دریاچه اورمیه نقشی اساسی داشته‌اند. 

دریاچه اورمیه دیگر احیاء نمی‌شود

بر اساس گفته‌های پدر کویرشناسی در ایران دریاچه اورمیه را هیچ چیزی خشک نکرده مگر خود انسان. پرویز کردوانی در مصاحبه با روزنامه آفتاب یزد از عدم احیاء دوباره دریاچه اورمیه سخن گفته و در عین حال سدسازی در اطراف دریاچه اورمیه، به علاوه حفر چاه‌های متعدد را مهمترین عامل در خشک شدن دریاچه اورمیه معرفی کرده است.