خشک شدن پارک ملی دریاچه اورمیه و تبعات آن برای منطقه آزربایجان غربی

پارک ملی درياچه اورميه دومين درياچه آب شور جهان با 4 هزار و 810 كيلومتر مربع مساحت يكي از نادرترين ذخيره گاه هاي يستي آزربایجان، ايران و جهان و داراي 102 جزيره كوچك و بزرگ است. اين درياچه به همراه جزاير دروني آن از سوي سازمان يونسكو به عنوان ذخيره گاه طبيعي به ثبت جهاني رسيده است.

حوزه آبريز درياچه اورمیه بيش از 50 هزار كيلومتر مربع مساحت دارد و بيش از 30 رودخانه بزرگ و كوچك آب هاي سطحي را به اين درياچه مي ريزند. سطح درياچه اورميه از سطح آب هاي آزاد در زمان پرآبي 1278 متر بالاتر است كه در حال حاضر به دلايل متعددي با 7 متر كاهش به 1271 متر رسيده است.  بي آبي سطح وسيعي از ساحل درياچه اورمیه را به مساحت تقريبي 150 هزار هكتار از زير آب خارج و به نمكزار تبديل كرده است.

با كاهش عمق آب درياچه اورمیه تعدادي از جزاير موجود به هم وصل شده اند و عبور و مرور شناور به جزاير براي حفاظت و حمايت از گونه هاي جانوران حفاظت شده به سختي انجام مي گيرد. پلاژها و اماكن توريستي كنار پارک ملی درياچه اورميه تقريبا خالي از مسافر شده و اسكله هاي شناورهاي اين درياچه بويژه در مناطقي چون رشكان – كبودان و اشك از كار افتاده اند. با گذر از سواحل درياچه اورميه مي توان به راحتي نمكزارها و كوه هاي نمكي را ديد كه طي چند سال اخير بر وسعت آنها افزوده شد ه است. كاشناسان معتقدند اين كوچك شدن مساحت درياچه اورمیه  هشدار مهمي است ، زيرا شوره زار حاصل از اين عقب نشيني تمام اراضي ، مزارع و نواحي مسكوني و آبادي هاي اطراف را تهديد مي كند. با وزش باد نمك موجود در شوره زارهاي پديد آمده به سوي اين اراضي و نواحي مسكوني منتشر شده و همين امر خود موجب خشكسالي مي شود و تأثير مستقيمي بر روي منطقه، سلامت مردم و افزايش مهاجرت به شهرها خواهد داشت.

از نظر كارشناسان طوفان هاي حامل نمك در اطراف پارک ملی درياچه اورميه زمين هاي كشاورزي را به شدت تهديد مي كند. استنشاق نمك معلق در هوا نيز مي تواند منجر به افزايش فشار خون ساكنان بومي منطقه شده و به عنوان زمينه اي براي ساير بيماريها جای پا باز كند.

كارشناسان خاك معتقدند اساسا كويرها از نظر خاك به دو دسته : كوير نمك و كوير بدون نمك تقسيم  مي شود كه كوير نمكي از نوع بسيار خطرناك به شمار مي رود چون ادامه حيات گونه هاي جانوري را به خطر مي اندازد.

پارک ملی درياچه اورميه زيستگاه يك گونه منحصر به فرد از آرتیميا با نام علمی آرتمیا اورمیانا و دومين زيستگاه بزرگ آرتیميا در جهان است كه تا سال 76 توليد آرتیميا در درياچه اورمیه بسيار بالا و ارزشي معادل 10 ميليارد دلار داشت كه از سال 1377 با آغاز بحران خشكسالي توليد اين آبزي سخت پوست سال به سال كمتر شد و هم اكنون نسبت به بهترين زمان نزديك به 100 برابر تعداد آرتیميا در درياچه اورميه كاهش يافته و اکنون نیز آرتمیایی برداشت که نمی شود هیچ جمعیت آرتمیا تنها موجود ساکن دریاچه اورمیه رو به منقرض می باشد. آرتیميا تنها موجود زنده آب اين درياچه به دليل افزايش شوري آب به حد اشباع (بيش از 350 گرم در ليتر) زادآوري خود را از دست داده است و تعداد آرتیميا از 30 عدد در ليتر (در شرايط نرمال) به يك عدد در ليتر كاهش يافته است كه ادامه شرايط بحراني درياچه اورمیه مي تواند آرتیميا را همراه با خود درياچه اورمیه از بين ببرد.

طبق اظهارات مسئولان پارك ملي درياچه اورميه با تمام زيبائيهاي خود به يك بحران زيست محيطي تبديل شده است. وجود پرندگاني همچون فلامينگو و پليكان سفيد يكي از ويژگي هاي تنوع زيستي در پارک ملی درياچه اورميه است كه در جزاير 9 گانه پارك ملي درياچه اورميه جوجه آوري دارند. باتوجه به روند خشكسالي در 10 سال اخير وتغييرات اكولوژيك در سطح جزاير 9 گانه كه از طريق خشك شدن اطراف جزاير و بهم پيوستن آنها صورت گرفته تعداد جمعيت تخمگذار اين پرندگان بسيار كاهش يافته و اين امر نشان دهنده تأثير خشكسالي بر پرندگان ساكن پارك ملي درياچه اورميه است.

با توجه به مسائلي كه اشاره شد وضعيت پارک ملی درياچه اورميه بسيار بحراني است و طبق گفته معاونت عمراني استاندار آزربايجان غربي راه كاري ملي مي طلبد. البته تبعات خشكسالي پارک ملی درياچه اورميه بر كسي پوشيده نيست و اين را مي توان از نامه 221 نماينده مجلس به رئيس جمهور دريافت. آنها خواستار احياي پارک ملی درياچه اورميه شده اند.

عوامل بحران ساز

كارشناساني كه روي پارک ملی درياچه اورميه و وضعيت آن مطالعه كرده اند معتقدند سهم عوامل انساني از تهديد پارک ملی درياچه اورميه 30 درصد است و مابقي به عواملي چون خشكسالي ، شرايط جوي ،تبخيرو... باز مي گردد. به اعتقاد كارشناسان حفاظت از محيط زيست ، عوامل انساني از طريق ساخت بي رويه سدها در خشك شدن بخشي از درياچه تأثير داشته اند چرا كه ساخت سدها جريان آبها را كنترل كرده و مانع ورود آن به درياچه مي شود.در اكثر رودخانه هاي منتهي به اين درياچه تعداد زيادي سد ساخته شده كه برخي از آنها مورد بهره برداري قرار گرفته و برخي نيز در حال احداث هستند.در حال حاضر 5 سد مهاباد – شهرچايي اروميه – سد ماكو – حسنلوي نقده و شهيد كاظمي بوكان در آذربايجان غربي وجود دارد كه اين تعداددرمجموع يك ميليارد و 700 ميليون متر مكعب از آب هاي جاري استان را مهار كرده است.اين در حالي است كه 11 سد ديگر در حوزه آبريز درياچه اروميه با ظرفيت كلي يك ميليارد و 543 ميليون متر مكعب در دست احداث است  که از این تعداد 7 سد به ظرفیت 235 میلیون متر مکعب تا پايان امسال مورد بهره برداري قرار خواهند گرفت.بنا به اظهارات يكي از مسئولان، تبخير سالانه آب درياچه اروميه 5/5 ميليارد متر مكعب و ورودي آب سالانه به درياچه اروميه 5/1 ميليارد متر مكعب بوده است كه اين وضعيت، درياچه اروميه را در سراشيب اضمحلال و سقوط قرار داده است.كاهش قابل ملاحظه ميزان بارندگي در سال هاي اخير و وابستگي مستقيم بارش با حجم روان آب ورودي به درياچه نقش تأثيرگذاري در پائين رفتن سطح اب درياچه داشته است.

افزايش دما و تبخير سطح درياچه اورمیه يكي ديگر از عوامل اقليمي تأثيرگذار در خشك شدن درياچه اورمیه است. البته افزايش دما و تبخير در حوضه آبخيز درياچه اورميه مي تواند از پديده گرم شدن كره زمين در سال هاي اخير باشد. بنا به گفته كارشناسان به دليل غيرقابل كنترل بودن عوامل اقليمي مي توان با توجه به نقش 30 الي 33 درصدی عوامل انساني چنان برنامه ريزي كرد كه در بهبود و ضعيت آن درياچه تأثيرگذار باشد.

بالا بردن راندمان آبياري و تعمير الگوي كشت و گرايش به سمت گونه هايي با نياز آبي محدود ، تغيير واصلاح مديريت بهره برداري از منابع آبي كه با احداث شبكه هاي آبياري مدرن و تحت فشار مي تواند براي استفاده بهينه از منابع آب حوضه آبخيز درياچه اورميه پاسخگو باشد.

با توجه به موارد مورد اشاره و فاجعه خشك شدن پارک ملی درياچه اورميه ،اين شرايط بحراني مديريت خاصي را مي طلبد. اقدامات انجام شده در اين خصوص طي سال هاي اخير به شرح زير است:

بنا به اظهارات مسئول هماهنگ كننده طرح حفاظت از تالاب هاي ايران طرح حفاظت از تالاب ها ، طرح مشترك بين جمهوري اسلامي ايران و صندوق تسهيلات جهاني محيط زيست (CEF) است كه از سال 2006 ميلادي اقدامات اجرایي آن آغاز شده است.

اولين كارگاه برنامه ريزي مديريت پارک ملی درياچه اورميه با همكاري مشاورين بين المللي حفاظت از تالاب هاي ايران 14 و 15 تيرماه سال 1386 با حضور كارشناساني از ادارات كل حفاظت محيط زيست، استانداري ها ،سازمان هاي جهاد كشاورزي و آب منطقه اي گردشگري و ميراث فرهنگي ، شيلات، منابع طبيعي و سازمانهاي مردمي و نهادها و ساير ارگان هاي مربوطه استان هاي آزربايجان شرقي و آزربایجان غربي در شهر اورميه برگزار شد. ويرايش دوم اين برنامه در كارگاه دوم برنامه ريزي مديريت درياچه اورميه 26 و 27 آبان ماه سال 1386 (حدودا سه ماه بعد) در تبريز برگزار شد و مورد بحث و تبادل نظر ذي نفعان و كارشناسان مدعو قرار گرفت و براساس نظرات اين افراد اصلاح گرديد.

 در خرداد ماه سال 1387 موافقت نامه حفاظت و مديريت پايدار درياچه اورميه به همراه ساختار و شرح خدمات كميته ملي و شوراي منطقه اي مديريت پايدار درياچه اورمیه و آخرين نسخه از برنامه مديريت درياچه اورميه توسط اين دفتر تهيه و پس از تأئيد سازمان محيط زيست به وزراي ( نيرو، جهاد كشاورزي، كشور) و استانداري هاي آزربايجان غربي ، آزربایجان شرقي و كردستان ارسال شد.

 اين موافقت نامه در چهارمين جلسه كميته راهبردي طرح در كميته تخصصي شوراي عالي مطرح و جزئيات متن آن تصويب و با حضور نمايندگان اعضاي اصلي شوراي عالي آب و نمايندگان استانهاي آزربايجان غربي و آزربایجان شرقي نهايي مي شود. اين سند 24 و 25 مهرماه سال جاري طي مراسمي توسط استانداران استان هاي آزربايجان غربي ، آزربايجان شرقي – كردستان و وزراي نيرو – جهاد كشاورزي و رئيس سازمان محيط زيست كشور امضاء مي شود .

اين تفاهم نامه و سند مديريت يكپارچه درياچه اورميه به دلايل زير به تصويب رسيد:

پارک ملی درياچه اورميه و تالاب هاي اقماري آن در سطح بين المللي و ملي يك زيست بوم بسيار باارزش و با اهميت است كه تأمين كننده ارزش هاي اقتصادي – اجتماعي و فرهنگي و زيست محيطي در سطح حوزه مي باشد و به عنوان تالاب بين المللي در كنوانسيون رامسر به ثبت رسيده ودر سازمان ملل متحد به عنوان ذخيره گاه زيست كره شناخته شده و در سطح كشورنیز به عنوان پارك ملي شناخته شده است. با توجه به كم آبي درياچه اورمیه ممكن است كاركردهایي اين زيست بوم را تهديد نمايد كه در اين صورت احتمال اثرات منفي خواهد داشت.

با بهره گيري از مواد 67 و 17 قانون برنامه توسعه اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي كشور در راستاي استقرار رويكرد مديريت زيست بومي براي درياچه اورميه و مديريت به هم پيوسته منابع آب و خاك و لزوم تقويت همكاري هاي مشترك بين كليه ارگان هاي مرتبط در سطح حوضه آبخيز درياچه اورميه به عنوان يك زيست بوم واحد تفاهم نامه همكاري في مابين سازمان حفاظت محيط زيست و وزارتخانه هاي نيرو – جهادكشاورزي – كشور و استانداري آزربايجان غربي – آزربايجان شرقي و كردستان در 6 ماده و 6 تبصره منعقد گرديد.

اين تفاهم نامه كل حوضه آبخيز درياچه اورميه و اراضي واقع در داخل مرز آن به ويژه درياچه اورميه و تالاب هاي اقماري آن را دربر مي گيرد. درياچه اي با آب كافي براي پايدارسازي چشم انداز زيبا و تنوع زيستي غني كه مردم و جوامع محلی از ظرفيت هاي حوضه آبخيز آن بهره برداري خردمندانه مي كنند و آگاهانه در حفاظت پايدار آن كوشا هستند و درياچه بستري براي تقويت تعامل و گسترش همكاري هاي سازنده ميان نهادها در سطوح ملي واستان هاي ذيربط به عنوان چشم انداز مديريت بلندمدت درياچه اورميه در تفاهم نامه قيد شده است. براساس اين تفاهم نامه كميته ملي مديريت پايدار حوضه آبريز درياچه اورميه در سطح ستادي و شوراي منطقه اي مديريت حوضه آبريز درياچه اورميه به طور مشترك بين استان هاي آزربايجان غربي – آزربايجان شرقي – كردستان تشكيل مي گردد. وظيفه اصلي كميته فوق تنظيم ظرفيت هاي توسعه و هماهنگي و تلفيق فعاليت هاي توسعه در سطوح حوضه آبريز با در نظر گرفتن اصول مديريت زيست بومي و در راستاي پايداري درياچه اورمیه و زيست بوم هاي وابسته به آن است. در سطح حوضه اي شوراي منطقه اي مديريت حوضه آبخيز تشكيل مي گردد.اين شورا به طور مشترك بين استان هاي آزربايجان شرقي و آزربايجان غربي شكل مي گيرد. وظيفه شورا اجراي برنامه مديريت جامع درياچه اورميه و ارزيابي و  بازنگري آن را در سال پنجم بر عهده دارد. هر يك از استانها اين تفاهم نامه را در قالب بودجه هاي استاني به سهم خود هزينه هاي عمليات اولويت بندي شده در برنامه جامع درياچه اورميه براساس كارشناسي و پيشنهاد دستگاه اجرايي ذيربط در بودجه ريزي سالانه پيش بيني و به دستگاه مربوطه تخصيص خواهد داد. سازمان ها و وزارتخانه هاي ذيربط مي توانند حسب اولويت هاي پيش بيني شده و مفاد برنامه جامع مديريت درياچه اورميه يا هماهنگي شوراي منطقه اي مديريت حوضه آبخیز درياچه اورميه بودجه هايي از محل منابع محلي تخصيص بدهند. گفتني است دبيرخانه مركزي شوراي منطقه اي مديريت درياچه اورميه در استان آزربايجان غربي مستقر خواهد بود و رياست دوره اول با همين استان مي باشد كه به صورت دوره اي 2 ساله رياست شورا قابل تغيير خواهد بود. اين تفاهم نامه مدت 5 سال اعتبار دارد و پس از آن نيز تا اعلام كتبي هر يك از طرفين به قوت خود باقي است                               

اثرات كم آبي و خشكسالي علاوه بر درياچه اورميه در كل استان آزربایجان غربی و در بخش هاي مختلف اثرات سويي گذاشته و خسارت هاي غيرقابل جبراني را به بار آورده است .به دليل كم آبي بخش قابل توجهي از آب هاي سطحي و زيرزميني استان براي آبياري اراضي كشاورزي مصرف مي شود و اين امر موجب كاهش آبها و سفره هاي زيرزميني مي شود. رئيس سازمان جهاد كشاورزي آزربايجان غربي خسارات ناشي از محصولات كشاورزي استان را 41 درصد اعلام كرده مي گويد : پيش بيني مي شود 2 ميليون و 500 هزارتن از محصولات كشاورزي توليدي استان دچار خسارت شود. طبق اظهارات مسئولان، خسارات ناشي ازخشكسالي در بخش زراعت استان 46 درصد ، در بخش باغات 2/44 درصد ، در بخش دام و طيور 3/16 درصد ، در آبزيان 20 درصد و منابع طبيعي و مراتع 6/33 درصد پيش بيني مي شود. بيماري هاي ناشي ازكم آبي در بين دام و طيور نيز جاي خود دارد.طبق اظهارات  مسئولان  شركت آب منطقه اي  در حال حاضرميزان ذخيره آب پشت  5 سد به ی که ندی (بوكان) ، ساووج بولاق(مهاباد) ، ماكو ،حسنلوي سولدوز (نقده) و شهرچايي اورميه 991 ميليون متر مكعب است كه نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل كاهش نشان مي دهد و ... .كه البته ستادي تحت عنوان ستاد مديريت كاهش اثرات كم آبي در استان تشكيل شده است تا با برنامه ريزي و ارائه راه کارهاي استفاده بهينه از آب مصرف آب را در بخش كشاورزي به طور عمده مديريت نمايد

---------------

البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که از زمانی که پارک ملی دریاچه اورمیه شروع به خشک شدن کرده (حدوداً سال 2000) تاکنون کار خاصی از سوی دستگاههی ذیربط صورت نگرفته و مطالب زیبا فقط و فقط درروی کاغذ مانده به طوریکه رئیس سازمان محیط زیست آزربایجان غربی از خشک شدن کامل جنوب دریاچه اورمیه در چند ماه آتی خبر داد.

منبع: جزوات گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه اورمیه

تصویری از منطقه بعد از خشک شدن دریاچه اورمیه

 دریاچه اورمیه (اورمو گولو) که یکی از منابع طبیعی بسیار با ارزش در آزربایجان می باشد، بدلیل سهل انگاری مسئولین و استفاده غیر حرفه ای بسوی خشک شدن می رود. بعد از خشم شدن دریاچه اورمیه نه تنها منطقه آزربایجان بلکه بیشتر مناطق همجوار هم از این فاجعه زیستی متاثر خواهند شد. در تصویر زیر مناطقی که بعد از خشک شدن دریاچه اورمیه تاثیری شدیدی خواهند دید، نشان داده شده است

http://tinyurl.com/6f8y9qf

Urmiye Gölünün Son Nəfəsi. 70% Urmiye Gölündən Qurudu

Iran Xəbər ajantasinin verdığı bilgilərə Görə Batı Azərbaycan Çevrə Örgütnün Başxani Güney Azərbaycanin Urmiye Şəhərində Təmiz Hava Yeddici (Həftə) sinə Görə Qatıldığı Törəndə belə deyib ki: indiyə qədər Urmiye Gölü 25 Milyard metreküp (Engliscə= Cubic metre) Suyundan əldən veribdir. 
Abbas Nejad Urmiye Gölü ilə ilgili planlar Qonusunda Deyibdir: Buludlari Toxumlamaq (Cloud Seeding), Suvarmaq və əkinçili Qonusunda olan yanlışlıaları çözmək, Başqa Çaylardan Urmiye Gölünə Su Gətirmək vs ən önəmli planlardan sayılır ki Urmiye Gölünün Qurumasi qonusunda çalişilir! 
Urmiye Gölü hər il 3 Milyard MetrKüp Suya ihtiyaci var. Abbas nejad Barajlar, Urmiye – Təbriz körpüsü, yanlış döşüncəilə suyu əkiniliğə qullanmaq, yağışız az yağması vs kimin qonulari xatirladib ki Urmiye Gölünün Qurumasina səbəb olublar. 
Farsca xəbərin qaynaqi: http://tinyurl.com/5tutooj 
Türkcə latincəyə çevirən: Urmulu Umud

آخرین نفس های دریاچه اورمیه با خشکیدن 70 درصد دریاچه

به گزارش واحد مرکزی خبر ، مدیرکل حفاظت از محیط زیست آذربایجان غربی درجلسه گرامیداشت هفته هوای پاک در شهر اورمیه با اعلام این خبر گفت: تاکنون بیش از 25 میلیارد مترمکعب از آب دریاچه اورمیه کاهش یافته است .

عباس نژاد با اشاره به برنامه ها و تصویب اعتبارات لازم برای نجات این دریاچه افزود: بارورکردن ابرها ، اصلاح شبکه آبیاری و کشت و انتقال آب از سایر حوزه هـا بـه پارک ملی دریاچه اورمیه از مهمترین برنامه های مسئولان برای تأمین سالانه 3 میلیارد مترمکعب آب مورد نیاز این دریاچه است .

معاون بهره برداری شرکت آب منطقه ای آزربایجان غربی هم دراین نشست خشکسالی های چند سال اخیر و استفاده بیش از حد آب هـای زیرزمینی در بخش هـای کشاورزی را از مهمترین دلایل وضعیت بحرانی دریاچه اورمیه عنوان و خاطرنشان کـرد در آذربایجان غـربی 20 هـزار چاه غیرمجاز شناسائی شده است کـه از این چاه ها سالانه بیش از 350 میلیون مترمکعب آب برداشت می شود .

ترابی ساماندهی چاه های غیرمجاز و نصب کنتورهای هوشمند برای کنترل میزان برداشت از آبهای زیرزمینی در چاه هـای عمیق و نیمه عمیق را از اقـدامات لازم بـرای جلوگیری از بـرداشت هـای بی رویه از سفره های زیرزمینی اعلام کرد

http://tinyurl.com/5tutooj

Urmiye Gölünü Gərgin Durumu. Duzun yoğunluğu hər liter Suda 400 Qram olubdur

Urmiye Gölünün Durumu dahada Gərginləşibdir. Duzun yoğunluğu hər liter Suda 400 Qram olubdur.
Urmiye Şəhəri: Batı Azərbaycan Əyalətinin Çevrə Örgütnün başxani Urmiye Gölünün Durumu daha Gərgin duruma yetişib xatirladarkən. Belə söylədi ki hər liter suda 400 Qram Duz Yoğunluğu var.
Hüseyn Abbasnejad iranin mehr Xəbər Ajansina verdığı Danışıqda belə söyləyib ki: normal durumda Urmiye gölünün duz yoğunluğu hər bir litrdə 180-250 Qaram olur. Ancaq üzülərək Yağışların az yağmasından dolayı Urmiye gölünün Gərgin durumuda davam edir. O Urmiye Gölünün Köpüklənməsinin nədənini də Suda yoğunluğu artırılan Duzlardan Qaynaqlanmasini vurğulayibdir. Abbasnejad deyibki indi ki durumda bu Ulusal parkin Qurumasinin önünü almaq üçün bəzi işlər olunub və Görülməkdədir!?
Abbasnejad Buludlarin Toxumlanmasi (Cloud Seeding)qonusunda belə deyib ki: Batı Azərbaycanda bu Planin icra olunamsi üçün Araştırmalar olub və bitib! Və ən yaxın zamanda Urmiye Şəhərində Buludlar Toxumnalacaqdir(Cloud Seeding).
Batı Azərbaycan Çevrə Örgütnün başxani Urmiye – Təbriz Şəhərləri arasında Vorulan körpü və onun Urmiye Gölünün Qurudmasi qonsuunda etgisi olub ya yox belə dedi ki: bu qonuda indiyədək çoxlu fərqli döşüncələr və görüşlər paylaşılıbdır ancaq mən sanıram bu körp Urmiye Gölünün qurumasinda ilgilisi yoxdur!?
Ababsnejad dedi ki bu körpünün vurulmasi yanlız Urmiye gölünün Suyunun dönməsində oynami (Rol) olubdur ki çalışırıq Urmiye tərəfəindən bir 500 metrlik kanal vuraq.
Çevrə Uzmanlarinin Urmiye Gölü qonusunda yaydıqları və araştırdıqları bilgilərə Görə 12 ildir ki Urmiye Gölünün Suyu hər il ötən ildən daha azalibdir. 
Urmiye Gölü Azərbaycanin və iranin ən böyük Ulusal və çevrəsel Gölüdür ki neçə il olur ki qurumaqla qarşı-qarşıyadır. Çevrə uzmanlari 5 ilin içində Urmiye Gölünün Quruamsindan Xəbər veriblər.
Fasrca xəbərin qaynaqi: http://tinyurl.com/5u73d7v
Türkcə latincəyə çevirən: Urmulu Umud 

دریاچه اورمیه در وضعیت بحران/غلظت نمک به 400 گرم در لیتر رسید

شهر اورمیه : مدیرکل حفاظت محیط زیست آزربایجان غربی با بیان اینکه وضعیت دریاچه اورمیه به حالت بحرانی رسیده است گفت: در حال حاضر میزان غلظت نمک در این دریاچه به 400 گرم در لیتر افزایش یافته است.

حسن عباس نژاد در گفتگو با خبرنگار مهر در اورمیه با بیان اینکه در حالت عادی میزان غلظت نمک در این دریاچه 180 تا 250 گرم بر لیتر است افزود: متاسفانه با وجود بارش های اخیر نیز وضعیت این زیست همچنان در حالت بحرانی قرار دارد.

وی بروز پدیده کف دهی در دریاچه اورمیه را نیز ناشی از افزایش غلظت نمک آب عنوان کرد و بیان داشت: در حال حاضر اقدامات اساسی برای نجات این تالاب بین المللی در دستور کار نهادهای متولی است.

عباس نژاد در خصوص بارور سازی ابرها خاطرنشان کرد: استان با اختصاص اعتبارات مناسب مطالعات این طرح به اتمام رسانده و بزودی عملیات بارورسازی ابرها در استان اجرا می شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست آزربایجان غربی در خصوص میزان تاثیر احداث جاده شهید کلانتری در بروز بحران زیست محیطی دریاچه اورمیه گفت: در این خصوص اظهار نظرهای زیادی تاکنون صورت گرفته و عدم تاثیر احداث این پل بر روند دریاچه اورمیه به اثبات رسیده است.

عباس نژاد یاد آور شد: احداث این جاده تنها بر روند گردش آب دریاچه اورمیه تاثیر دارد که در این زمینه مقرر شده بود از سمت اورمیه تونلی به وسعت 500 متر ایجاد شود که در حال پیگیری این امر هستیم.

این مقام مسئول با اشاره به تصویب طرح های احیای دریاچه اورمیه توسط کارگروه ویژه نجات دریاچه اورمیه گفت: هم اکنون این طرح ها از جمله انتقال آب بین حوزه ای در حال اجراست و امید می رود با ادامه و تسریع در روند اجرای آنها شاهد بهبود روند احیای این زیست بوم باشیم.

به گفته ی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان هم اکنون تراز آب دریاچه اورمیه 1271 متر بوده  این درحالی است که تراز اکولوژیک آن 1274 متر است.

از سال آبی 75 - 74 تا کنون رقوم ارتفاعی سطح تراز آب دریاچه اورمیه سیر نزولی پیدا کرده و در طول سالهای اخیر آب دریاچه بالاتر از شش متر کاهش داشته است که نیاز به یک عزم ملی و منطقه‌ای برای نجات این اکوسیستم با ارزش و بحران زده است.

بنا بر تحقیقات انجام شده از 12 سال پیش تا کنون نمودار تراز آب پارک ملی دریاچه اورمیه رو به پایین است و مطالعات مدیریت زیست بوم حوضه آبریز دریاچه اورمیه که با همکاری بانک جهانی به اتمام رسیده، نشان می‌دهد دریاچه اورمیه به عنوان دومین دریاچه شور جهان تا کمتر از 20 سال آینده با بحران شدیدی مواجه خواهد شد.

پارک ملی دریاچه اورمیه با ویژگی‌های خاص خود بعد از دریاچه شور بحرالمیت در دنیا به عنوان دومین دریاچه شور و بزرگ در جهان به شمار می‌رود، این دریاچه به عنوان بزرگترین تالاب دایمی با دارا بودن 102 جزیره بزرگ و کوچک در استان قابلیت های زیادی را در دل خود جای داده است.

مساحت این دریاچه بیش از 570هزار هکتار است. با به خطر افتادن وضعیت این دریاچه علاوه بر تهدیدات زیست محیطی استان، حیات گونه‌های با ارزش و نادر کشور از جمله گوزن زرد ایرانی و... نیز به خطر خواهد افتاد

http://tinyurl.com/5u73d7v

مردم آزربايجان غربي با خطرهاي آلودگي هوا روبه‌رو هستند

اورمو ايشچيلري :  مديركل حفاظت محيط زيست آزربايجان غربي گفت: مردم و زيستگاه‌هاي طبيعي اين استان با خطرهاي جدي ناشي از آلودگي هوا روبه‌رو هستند. 

  حسن عباس‌نژاد ظهر امروز در جلسه‌اي كه به مناسبت گراميداشت هفته پاك تشكيل شد، اظهار داشت: به طور استاندارد بايد در مناطق مختلف براي هر 150 هزار نفر يك ايستگاه سنجش آلودگي هوا احداث شود، ولي اين موضوع در آزربايجان غربي با وجود جمعيت فراوان و شرايط اقليمي ويژه تاكنون رعايت نشده، به طوري كه فقط تعداد محدودي ايستگاه سنجش آلودگي هوا در مناطق مختلف آزربايجان غربي احداث شده و داده‌هاي دريافتي از آنها توسط كارشناسان مطالعه مي‌شود. 

وي افزود: سه باب از ايستگاه‌هاي مذكور در شهر اورميه و دو باب نيز در شهرستان‌هاي استان براي انجام مطالعات مربوط به هوا و آلاينده‌هاي آن احداث شده كه به صورت مستمر اين ايستگاه‌ها فعال هستند از طرف ديگر در طول سال جاري نسبت به تهيه يك باب ايستگاه ديگر نيز توسط مسئولان اقدام شده كه بعد از تعيين مكان مناسب در اسرع وقت براي احداث و فعال كردن آن مسئولان ذي‌ربط وارد عمل مي‌شوند. 

اين مقام مسئول خاطرنشان كرد: هم اكنون آزربايجان غربي به ويژه شهر اورميه تحت تأثير آب و هواي مديترانه‌اي قرار دارد از طرف ديگر تعداد قابل توجهي واحد توليدي، صنعتي و آجرپزي در اين استان مشغول به فعاليت هستند به همين خاطر مردم و زيستگاه‌هاي طبيعي اين استان با خطرهاي جدي ناشي از آلودگي هوا روبه‌رو هستند، بر اين اساس احداث اين ايستگاه در يك نقطه مناسب از شهر براي دريافت اطلاعات دقيق هوا يك نياز اساسي محسوب مي‌شود كه مكان‌يابي براي احداث آن همكاري و دلسوزي مسئولان دستگاه‌هاي دخيل در موضوع را مي‌طلبد. 

عباس‌نژاد به آثار مخرب آلودگي هوا در جوامع انساني اشاره كرد و اظهار داشت: شيوع و انتقال بيماري‌هاي گياهي، افزايش ميزان تصادف، افزايش هزينه درمان بيماري‌هاي مختلف، آلودگي منابع آب، لغو پروازهاي هوايي، مصرف بي‌رويه بنزين و افزايش مصرف آب از آثار بديهي آلودگي هوا در هر شهري است كه آزربايجان غربي به ويژه شهر اورميه از اين مخاطرات استثنا نشدند، لذا براي جلوگيري از وقوع آلودگي هوا بايد هم اكنون تمهيدات اساسي توسط مسئولان دستگاه‌هاي مختلف لحاظ شود

Urmiye Gölünün Qurumasila ilgili heç bir Önəmli iş olmayibdir

Doğu Azərbaycan Çevrə Örgütnün Başxani: Urmiye Gölünün Qurumasila ilgili heç bir Önəmli iş olmayibdir.
Bu il Urmiye Gölünün Susuzluq durumu daha öncəki illrədən gərgindir və hər gün ki geçir Urmiye Gölünün durumu daha gərginləşir. Çevrə Uzmanlari Urmiye Gölünün Qrumasindan xəbər verərək hər gn bu Gölün suyu azalir. Ancaq qonuila ilgili Çoxlu toplantilar olub ki bunalrin amaci və sonucunda xəbər almaq üçün Doğu Azərbaycan çevrə örgütünn başxanila bir araya gələrək bu soruya ki indiyədək Urmiye Gölünün Quruamsinin Qarşısına alamq üçün nə önəmli iş Görülüb belə yanıt verdi ki hələ heç bir önəməli iş Urmiye gölünün Ulusal parki üçün Görülməyibdir. 
Böyük Rəiyis biz öncə Urmiye Gölünə başq çaylardan Su gətirmək plani varimizyidi ancaq hələ bəlli dəyil ki nə olub və bu iş yanlız planda qalibdir.
Böyük Rəyisi bu soruya Yanıt olaarq ki Buludlari "Cloud seeding"  (bu Sözə Türkcəmizdə Qarşı bir söz tapa bilmədim. Dil Uzmanalri yardımçı ola bilsələr Gözə olur) eyləmək plani necə oldu. Belə belə yanıt verdi ki buludlar üç dəfə "Cloud seeding" olub ki bir dəfəsi yaxşı sonuc alaraq Yağış yağıdı. 
O bu soruya ki bu iş Urmiye gölünün Qurumasına Qarşı ola bilər belə söylədi ki: bu işin Sorumlusu başq bir örgütdür onalri yanıtlamalı.
Farsca qaynaq: http://tinyurl.com/672gzvg 
Farscadan latin Türkcəyə çevirən Urmulu Umud

هفتاد درصد فاضلابهای شهر زنجان آزربایجان رها می شود

د 

 مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان گفت: تصمیمات اتخاذ شده در اداره کل حفاظت محیط زیست استان، کاملاً مستقل و به دور از جریانات سیاسی است و این اداره کل تنها وظیفه اجرای ضوابط ابلاغی را برعهده دارد. 

"امیر مهدویانی" در گفت‌وگو با (ایسنا)، منطقه زنجان، با بیان این‌که اجرای ضوابط زیست محیطی در راس امور قرار دارد، اظهار کرد: در استان هیچ تصمیمی بر اثر اعمال فشار صورت نمی‌گیرد و جابه‌جایی کارخانه "سرب و روی زنجان" بر اساس تصویب شورای برنامه‌ریزی و تاکید استاندار زنجان صورت گرفته است. 

وی با اشاره به این‌که کارخانه سرب و روی بنا به ملاحظات زیست محیطی باید منتقل شود، افزود: خوشبختانه این تصمیم با حمایت قاطع مدیران استان اتخاذ شده و البته تاکنون کاربری جدیدی نیز برای آن مطرح نشده است. 

این مقام مسؤول، توسعه بر اساس طرح آمایش را، امری اجتناب‌ناپذیر در منطقه عنوان کرد و یادآور شد: بر اساس مصوبه شورای عالی برنامه‌ریزی در سال 86، استقرار واحدهای آلاینده تا شعاع 30 کیلومتری شهر زنجان غیرقانونی است و بر اساس آن نمی‌توان در زمین کارخانه سرب و روی صنایع آلاینده مستقر کرد. 

وی به معضل فاضلاب شهری زنجان اشاره کرد و گفت: در حال حاضر تصفیه‌خانه فاضلاب شهری زنجان ظرفیت تصفیه 30 درصد از فاضلاب شهر را دارد و مابقی فاضلاب‌های موجود در زنجان رهاسازی می‌شود که این امر باعث آسیب رسیدن به محیط زیست منطقه شده است. 

مهدویانی با تاکید بر این‌که شرکت آب و فاضلاب باید تصفیه‌خانه‌ای با ظرفیت‌های بیشتر از تصفیه‌خانه فعلی احداث کند، خاطرنشان کرد: می‌توان از اعتبارات تخصیص یافته در دور سوم سفر هیات دولت به استان در این خصوص استفاده کرد. 

وی، تصفیه مناسب فاضلاب شهری را ضروری دانست و عنوان کرد: سیستم تصفیه‌خانه کنونی جوابگوی شهر نیست. 

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان با اشاره به اجرای قانون مدیریت پسماندها در استان، گفت: بر اساس آخرین تصمیم‌گیری به عمل آمده، برای رفع پسماندهای ویژه در استان، محل مناسبی در نظر گرفته شده و بر اساس آن از این پس، این پسماندها در محلی ویژه واقع در 40 کیلومتری محور زنجان - میانه دفع خواهند شد. 

وی تصریح کرد: دفع غیر کارشناسی پسماندهای ویژه پزشکی و صنعتی یکی از عوامل تهدیدکننده سلامت انسان و محیط زیست است که طی سال‌های گذشته تا حدودی نسبت به آن بی‌توجهی شده است. اما با تعیین محل جدید، از این پس پسماندها به طور اصولی امحاء می‌شوند. 

مهدویانی به دیگر مصوبه شورای مدیریت پسماندهای استان اشاره کرد و یادآور شد: بر اساس این طرح شهرداری زنجان ملزم شده است تا برای تفکیک زباله‌های عفونی 320 کلینیک، آزمایشگاه و مطب، از صاحبان این اماکن یک میلیون تومان پول دریافت کند تا زباله تولیدی آنها به طور جداگانه جمع‌آوری و معدوم شود. 

وی با بیان این‌که تاکنون زباله‌های عادی و عفونی در استان تفکیک نشده است، اظهار کرد: با خرید یک دستگاه خودرو حمل زباله ویژه این کار، امیدواریم این معضل هرچه سریع‌تر برطرف شود. 

مهدویانی به مصوبات سومین دور از سفر هیات دولت به استان اشاره کرد و گفت: در این سفر مقرر شد تا اعتباری بالغ بر یک‌میلیارد و 600 میلیون ریال برای ارتقاء شاخص‌های زیست محیطی اختصاص یابد. 

وی، ساخت مرکز تحقیقات زیست محیطی را از دیگر مصوبات این سفر برشمرد و خاطرنشان کرد: خرید 8 دستگاه خودروی سواری برای حفاظت از مناطق تحت نظارت و 6 خودروی دیگر برای اداره کل حفاظت محیط زیست استان نیز از دیگر مصوبات این سفر بود. 

این مقام مسوول به خرید یک ایستگاه سیار سنجش آلودگی هوا برای شهر ابهر نیز اشاره کرد و گفت: برای توسعه گردشگری و شناساندن ظرفیت‌های بالقوه محیط زیست استان، مقرر شد تا سال 91، ساختمان مرکز بازدیدکنندگان در دشت "سهرین" احداث شود. 

مهدویانی به تصویب طرح مطالعاتی جامع و تفصیلی منطقه "انگوران" و "سرخ‌آباد" نیز اشاره کرد و افزود: این در حالی است که تاکنون اقدامی در این خصوص در استان صورت نگرفته بود. 

مهدویانی به وضعیت نامناسب سمن‌های فعال در بخش محیط زیست استان اشاره کرد و گفت: تاکید سازمان بر فعالیت گسترده سمن‌ها در حوزه حفاظت از محیط زیست است. 

وی یادآور شد: سمن‌ها بازوان آموزشی سازمان حفاظت محیط زیست محسوب می‌شوند؛ اما متاسفانه این بخش در استان ضعیف است و عملاً توجه و همراهی خاصی در این رابطه صورت نگرفته است. 

این مقام مسوول به ضرورت برنامه‌ریزی جهت توسعه برنامه‌های آموزشی، اشاره و تصریح کرد: باید با توسعه ارتباطات، از پتانسیل موجود در بخش غیردولتی جهت ارتقاء شاخص‌های زیست محیطی استفاده کرد. 

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان در رابطه با وضعیت مناطق حفاظت شده استان به ایسنا گفت: بر اساس استانداردهای مورد تاکید، 10 درصد از مساحت هر استان، باید تحت مدیریت حفاظت محیط زیست قرار داشته باشد که در حال حاضر در استان، این رقم بالاتر از نرم کشوری است. وی خاطرنشان کرد: با توجه به قابلیت بالای استان و وجود ذخایر ارزشمند زیست محیطی، در سفر سوم هیات دولت به استان، پیشنهاد شده است تا دو منطقه "فیله خاصه" و "خرمنه سر" در طارم با ارتقاء درجه، جزو مناطق حفاظت شده قرار بگیرند. 

این مقام مسئول به جداسازی بخشی از منطقه حفاظت شده انگوران که ارزش زیستگاهی ندارد، اشاره کرد و گفت: با توجه به نیاز منطقه جهت جذب سرمایه‌گذار، این بخش از منطقه منفک و بخش دیگری به این حوزه اضافه خواهد شد. 

مهدویانی به کمبود محیط بانان در مناطق حفاظت شده، اشاره و خاطرنشان کرد: در حال حاضر فقط 40 درصد نیروها فعال هستند و مابقی ظرفیت به علت نبود نیروی لازم، بلاتکلیف است. 

وی با اشاره به اینکه در آینده نزدیک 10 محیط بان جدید جذب خواهند شد، یادآور شد: برای حفاظت از مناطق حفاظت شده در صدد هستیم با استفاده از تجهیزات نوین و نصب دوربین‌های مداربسته، استفاده حداکثری از توان نیروها شود. 

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان با تاکید بر اینکه نصب دوربین مداربسته در انگوران تا پایان سال انجام خواهد شد، گفت: مقرر شده است دوربین‌های مداربسته برای رصد جانوران از جمله آهو در دشت سهرین نصب شود. 

وی با بیان این‌که براساس آخرین آمارهای اعلام شده، 1380 راس آهو در دشت سهرین زندگی می‌کنند، گفت: برای حفاظت از گونه‌های جانوری و همچنین مدیریت صحیح در مناطق تحت نظارت، نیاز به آمار دقیق است. 

این مقام مسوول تصریح کرد: با توجه به حساسیت جامعه نسبت به آمار دقیق آهوان دشت سهرین، طرحی به سازمان حفاظت محیط زیست ارایه شده است که بر مبنای آن و به صورت متناوب، شاهد چرخش در بین آهوان سراسر کشور برای جلوگیری از جفت‌گیری درون‌گروهی باشیم. 

این مقام مسوول در پاسخ به این سوال ایسنا، که آیا تعداد آهوان در دشت سهرین به حدی بود که اجازه شکار 15 راس آن طی ماه‌های گذشته به شکارچیان صادر شد، گفت: این اقدام برای کاهش شکارهای غیرقانونی در منطقه صورت گرفت؛ چرا که ممانعت از شکار باعث ورود شکارچیان فاقد مجوز به منطقه و آسیب رسیدن به گونه‌های مختلف جانوری می‌شود. 

وی، انتقال 12 راس آهو از زنجان به استان اردبیل و کردستان را از تصمیمات سازمان مرکزی اعلام کرد و گفت: استان بر اساس هماهنگی‌های صورت گرفته با سازمان اقدام به چنین کاری کرد. 

http://tinyurl.com/6x6f3ke 

مدیر کل محیط زیست آزربایجان شرقی:هنوز اقدام اساسی برای نجات اورمیه صورت نگرفته است

سبزپرس- گروه محیط طبیعی: امسال وضعیت دریاچه اورمیه از همیشه بدتراست و با توجه به پیش بینی کارشناسان مبنی بر خشک شدن آن هر روز آب دریاچه کم تر از قبل می شود. همین دلیلی شد تا بازهم جلسات در سطوح مختلف تشکیل و برنامه های مصوب شود. برنامه هایی که وقتی برای مشخص شدن وضعیت آنها با مدیر کل محیط زیست آزربایجان شرقی تماس گرفتیم خبرداد که هنوز اقدام اساسی برای نجات پارک ملی دریاچه اورمیه صورت نگرفته است. 

بیوک رییسی  در گفت و گو با سبزپرس در پاسخ به اینکه تا کنون چه اقداماتی صورت گرفته گفت:ما یک برنامه انتقال آب از حوزه را به سمت دریاچه اورمیه داشتیم. اما مدیر کل حفاظت محیط زیست آزربایجان شرقی توضیحات بیشتری از چگونگی برنامه انتقال آب نداد.   

 او در پاسخ به پروژه بارو کردن ابرها گفت: باروکردن ابرها 3 بار انجام شد که یک بار بارش موفق داشتیم.مدیر کل حفاظت محیط زیست آزربایجان شرقی در پاسخ به اینکه آیا این روش موفق بوده گفت: این روش بعد از مطالعات نهایی و اجرا شده است و ما تنها بر اجرای آن نظارت داریم و باید از مسئولان وزارت نیرو در این باره بپرسید.

او همچنین در پاسخ به اینکه آیا برنامه هایی که مصوب شده با این روش کند اجرایی می تواند موثر باشد، گفت: مسئول این پروژه آقای نظری هستند و ایشان باید به این سوالات پاسخ دهند.

http://tinyurl.com/672gzvg

آغاز انتقال آب به دریاچه اورمیه/ تزریق حیات به تالاب بین المللی

اورمیه - خبرگزاری مهر: معاون امور عمرانی استاندار آزربایجان غربی از آغاز انتقال آب به تالاب بین المللی دریاچه اورمیه برای نجات این زیست بوم با ارزش خبر داد.

به گزارش خبرنگار مهر در شهر اورمیه، سید جواد محمودی بعد از ظهر یکشنبه در جلسه کار‌گروه مخاطرات زیست محیطی در اورمیه افزود: با اختصاص اعتباری بالغ بر شش هزار و 800 میلیارد ریال انتقال آب از حوزه‌های دیگر به دریاچه اورمیه آغاز شده که دستگاه ها باید اقدامات اجرایی را پیگیری کنند.

وی بیان داشت: درراستای بارور سازی ابرها نیزمسائل مهم وکاربردی مختلفی طی جلسات مختلف توسط مسئولان دستگاههای مختلف به تصویب رسیده که اعتبار مورد نیاز برای آغاز بارورکردن ابرها نیزاختصاص یافته و بزودی این مصوبات عملیاتی می‌شود.

معاون امور عمرانی استاندار آزربایجان غربی اظهار داشت: اگر تبعات مخرب ناشی از خشکی تدریجی دریاچه اورمیه جدی گرفته نشود، طی آینده نزدیک این دریاچه به عامل مهم آلایندگی هوا تبدیل شده که این موضوع حیات مردم اورمیه و سه استان مجاور این دریاچه را تحت تاثیر قرار می دهد.

محمودی با اشاره به نقش موثر سیستم حمل و نقل در آلودگی هوا، خاطر نشان کرد: وسایل نقلیه شخصی نقش زیادی در آلودگی هوا داشته که با اجرای موفق قانون هدفمندی یارانه‌‌ها مردم به ناوگان عمومی گرایش پیدا می‌کنند.

کمربند سبز در اورمیه ایجاد شود

این مقام مسئول به اهمیت ایجاد کمربند سبز در اطراف آزربایجان غربی به ویژه در ارومیه تاکید کرد و اظهار داشت: هم اکنون این موضوع به صورت جدی توسط کارشناسان دستگاههای مختلف در دست پیگیری بوده که امیدواریم اعتبار مورد نیاز به موقع تامین و جذب شود.

محمودی مالکیت شخصی زمین های اطراف شهر اورمیه را یکی از مشکلات موجود در راستای اجرای طرح کمربند سبز در این شهر دانست و افزود: در این راستا با این وجود تلاش می‌شود با جلب رضایت مالکان این طرح در سطح وسیع جهت تامین هوای پاک و سالم اجرا شود.

ازسال آبی 75 – 74 تا کنون رقوم ارتفاعی سطح تراز آب دریاچه اورمیه سیر نزولی پیدا کرده و در طول سالهای اخیر آب دریاچه بالاتر از شش متر کاهش داشته است که نیاز به یک عزم ملی و منطقه‌ای برای نجات این اکوسیستم با ارزش و بحران زده است.

بنا بر تحقیقات انجام شده از 12 سال پیش تا کنون نمودار تراز آب پارک ملی دریاچه اورمیه رو به پایین است و مطالعات مدیریت زیست بوم حوضه آبریز دریاچه اورمیه که با همکاری بانک جهانی به اتمام رسیده، نشان می‌دهد دریاچه اورمیه به عنوان دومین دریاچه شور جهان تا کمتر از 20 سال آینده با بحران شدیدی مواجه خواهد شد.

پارک ملی دریاچه اورمیه با ویژگی های خاص خود بعد از دریاچه شور بحر المیت در دنیا به عنوان دومین دریاچه شور و بزرگ در جهان به شمار می رود، این دریاچه به عنوان بزرگترین تالاب دایمی با دارا بودن 102 جزیره بزرگ و کوچک در استان قابلیت های زیادی را در دل خود جای داده است.

مساحت این دریاچه بیش از 570هزار هکتار است. با به خطر افتادن وضعیت این دریاچه علاوه بر تهدیدات زیست محیطی استان، حیات گونه های با ارزش و نادر کشور از جمله گوزن زرد ایرانی و... نیز به خطر خواهد افتاد

http://tinyurl.com/697naw9

----------

فقط ای کاش این مسائل و سخنان زیبا در سایتها و جلسات نماند و جامه عمل به خود بگرد. تا حالا که این چنین بوده