این دیگر دریاچه اورمیه نیست

آخرین داده ی منتشر شده از سنجش ماهواره ای نشان می دهد که ارتفاع سطح آب دریاچه ی اورمیه (Lake Urmia) در دومین روز تیر ماه 7.26 متر پایین تر از میانگین نه ساله بوده است. مقداری که سال های گذشته هیچ گاه از پنج و نیم متر فراتر نرفته و سال قبل 5.35 بود. این یعنی ارتفاع سطح آب دریاچه اورمیه ابتدای تابستان امسال حدود دو متر از ابتدای تابستان سال قبل پایین تر بوده است.
اما بحث به همین جا ختم نمی شود. در دریاچه ی اورمیه دو اتفاق در حال رخ دادن است. نخست اینکه میانگین ارتفاع سطح آب هر ماه نسبت به ماه مشابه در سال قبل در حال کاهش است. در عین حال نوسانات ارتفاع سطح آب دریاچه اورمیه نیز در حال افزایش است. به تصویر بالا دقت کنید که در آن دو دوره ی متفاوت کاهش تغییرات آب را نشان داده ام. در مستطیل سبز، همانطور که می بینید مشاهده های مرتبط با ماه می و ژوئن که به صورت نقاط قرمز و آبی هستند برای سال های 1999 تا 2005 درج شده است، که روی هم منطبق شده اند و میزان تغییرات آن ها بسیار اندک است. در واقع ما بین دو سال تغییرات داریم اما در درون مشاهدات یک سال تغییرات چندانی مشاهده نمی کنیم.
این در حالی است که در مربع آبی که مربوط به هفت سال گذشته است به تدریج نقاط از هم فاصله می گیرند به طوری که سال جاری دارای پراکنده ترین مشاهدات است که در مکعب نارنجی نشانش داده ام و در نهایت در ابتدای تیر ماه پایین ترین سطح آب ثبت شده است که در دایره قرمز نشان داده شده است. این به نظر من، ورود دریاچه ی ارومیه (Urmiye Gölü) به یک حالت تعادل جدید است.
تعادل جدید یعنی چه؟
به تصویر زیر نگاه کنید. در تصویر ما دو نمودار داریم که یکی در نقطه ی میانگین ارتفاع بیشتری دارد و انحراف معیار کمتری. دیگری که سطح پایین تری دارد و پراکندگی بیشتری. وقتی سیستمی از نمودار اول به حالت دوم وارد شود در واقع وارد یک تعادل جدید شده است. این همان شرایطی است که در حوزه ی افزایش دما بسیار به آن توجه می شود که به نظر می رسد به طور مشهودی برای دریاچه اورمبه در حال وقوع است. دریاچه ی ارومیه فعلی دارای نوسانات بیشتر در سطح آب پایین تری است که هیچ کدام از این دو پیش از این وجود نداشته اند. انگار دریاچه اورمیه از نمودار اول به نمودار دوم شیفت پیدا کرده است.

نمودار زیر تغییرات ارتفاع سطح آب را نشان می دهد. دقت کنید که چطور در سال های اخیر (مثلا بنفش) در نمودار بالایی مشاهدات دچار پراکندگی شده اند. موضوعی که در داده های بخش آبی رنگ به این شدت مشاهده نمی شود. بررسی داده های مربوط به ماه های می و ژوئن (اردیبهشت و خرداد) دریاچه اورمبه نشان می دهد که انحراف معیار تغییرات ارتفاع سطح آب دریاچه اورمیه که در سال 2000 تنها پنج سانتی متر بوده است در سال 2007 به حدود بیست سانتی متر و امسال به 55 سانتی متر رسیده است.

تصویر نهایی نشان می دهد که در دریاچه ی ارومیه از نظر تعادل اکولوژیک چه رخ داده است. دریاچه اورمیه برای سالیان سال در شرایطی مثل نقطه ی یک (قرمز) بوده است. عوامل انسانی و غیر انسانی آنقدر بر دریاچه اورمیه فشار وارد کرده اند که دریاچه ارومیه (Urumiye Gölü) به حالت دو رسیده است و از تعادل اولیه خارج شده است و به حالت سه سر خورده است. حالا دریاچه اورمیه در وضعیت سه قرار گرفته است. دریاچه ای با سطح آب متوسط پایین تر و نوسانات تراز سطح آب بیشتر که بعید می دانم دیگر بتواند به طور طبیعی به حالت اولش باز گردد. این همان دلیلی است که باعث می شود من بگویم: این دریاچه ی اورمیه نیست، این یک دریاچه ی دیگر است.
http://tinyurl.com/44et3ha