آب وهوا
استان آزربايجان غربي به دليل وجود ارتفاعات متعدد داراي آب و هواي كوهستاني است. كوههای زاگرس كه در جهت شمال غرب به جنوب شرقي امتداد دارند مانع ورود كامل جريانهاي مرطوب اقيانوس اطلس و درياي مديترانه به اين استان مي شوند. همچنين جريان هاي هواي سيبري و آسياي مركزي كه ماهيتي بری و سرد دارند از سمت شمال و شمال شرق وارد اين استان شده و باعث افزايش سرما و ميزان رطوبت هوا مي شوند. ورود اين جريان ها با سرماي شديد و بارش برف سنگين همراه است. يكي ديگر از عوامل تأثيرگذار در آب و هواي استان وجود پارک ملی درياچه اورميه است. درياچه اورمیه علاوه بر تأمين رطوبت منطقه آزربایجان، خود عامل تعديل درجه حرارت در اين ناحيه است. گرمترين ماه هاي سال در آزربايجان غربي تير و مرداد است. با اين وجود در مناطق ييلاقي اين استان حتي در اين ماهها آب و هوايي خنك و مطبوعي وجود دارد. فرا رسيدن گرما و سرما در استان ناگهاني است (حیدری،1382،ص18 ).
استان آزربايجان غربي با توجه به وضعيت جغرافيايي تحت تأثير توده هاي هوايي متفاوتي در طي سال مي باشد كه عمدتا به 4 توده تقسيم مي شوند
الف) توده هواي سرد شمالي
اين توده هوا از نواحي قطعي شمال «نزديكي هاي گرينلند» منشاء مي گيرد و عمدتا در فصل زمستان منطقه را تحت تأثير قرار مي دهد و در زمان نفوذ آن هواي استان آزربایجان غربی تا اندازه اي سرد مي شود.
ب) توده هواي قطبي سيبري
اين توده هوا از نواحي شمال سيبري سرچشمه مي گيرد و در فصل زمستان به صورت امواج سرد ازسمت شمال شرقي به جنوب غربي جريان پيدا مي كند. ورود اين توده به استان هوايي سرد با جوي صاف را به همراه داشته و به دليل گذر از درياي خزر در بعضي مواقع رطوبت مناسب را جهت بارش به همراه دارد.
ج) توده هواي قطبي بحري
اين توده هوا از سمت شمال غربي وارد استان آزربایجان غربی مي شود و به دليل جذب رطوبت مناسب در هنگام عبور از درياي سياه و مديترانه باعث ايجاد بارش هايي در سطح استان در خلال فصول تابستان و زمستان مي شود. اكثر بارش هايي كه در فصل تابستان روي مي دهد معلول عملكرد اين سيستم است.
د) توده هواي حاره بحري
منشاء تشكيل اين توده هوا قاره اروپاست و با داشتن پايداري قوي در لايه هاي پائين خود نمونه بارزي از يك توده هواي گرم و داراي سيستم ابري است.
دما ودرجه حرارت استان آزربايجان غربي
به دليل واقع شدن استان آزربایجان غربی در عرض هاي جغرافيايي بالا و ارتفاع زياد، ميانگين سالانه دماي آن نسبت به ميانگين سالانه دماي اكثر مناطق كشور، كمتر بوده و جزء مناطق سردسير كشور محسوب مي شود. به دليل بري بودن هواي استان ، اختلاف دماي حداقل و حداكثر مطلق آن زياد مي باشد به طوريكه دماي 44 درجه بالاي صفر در ايستگاه داشبند و 34 درجه زير صفر در ايستگاه خوي مشاهده شده است. با اين حال هرچقدر از نواحي شرقي استان به سمت كوه هاي غربي حركت مي كنيم از ميزان دماي هوا كاسته مي شود(برنامه و بودجه،1385،ص3).
براساس داده هاي آماري ايستگاه هاي هواشناسي اورميه – خوي – ماكو و ساووج بولاق (مهاباد) درجه حرارت هوا در مناطق مختلف استان آزربایجان غربی متفاوت است. متوسط درجه حرارت 4/9 سانتي گراد در ماكو و تا 6/11 درجه سانتي گراد در ساووجبولاق (مهاباد) متغير است. شهرستان ساووجبولاق (مهاباد) تابستان هاي خشك و طولاني و زمستان هاي بسيار سرد دارد. شهرستان سولدوز (نقده) و قوشاچای (مياندوآب) داراي هواي نيمه مرطوب با تابستان هاي ملايم و زمستان هاي سرد است (اداره هواشناسي استان).
میزان بارندگی در استان آزربایجان غربی
متوسط بارندگي ساليانه استان آزربایجان غربی (تا سال 1385) ، 300 – 400 ميلي متر بوده است كه با توجه به متوسط بارندگي 280 ميلي متر در ايران در وضعيت خوبي قرار داشت و به همين دليل داراي رودهاي دائمي زيادي بود. «ولي طي يكي دو سال اخير به دليل وجود خشكسالي از ميزان بارندگي در سطح استان كاسته شده و به طور حتم متوسط ساليانه آن پائين آمده است.»به طوريكه طي سال 1386 ميزان بارندگي 60 درصد كاهش داشته و متوسط بارندگي 160 ميلي متر برآورد شد (منبع : سازمان هواشناسي).
از لحاظ ميزان بارش سه واحد جغرافيايي در استان آزربایجان غربی مي توان تشخيص داد:
الف ) حوزه مغرب درياچه اورميه
خصوصا در اطراف سردشت ميزان بارش به 800 ميلي متر مي رسد ولي در نزديكي هاي درياچه اورميه به حدود 300 ميلي متر كاهش مي يابد. در اين حوزه هر چقدر از مغرب به مشرق حركت كنيم از ميزان نزولات كاسته مي شود و در كوههاي مرزي بالاترين نزولات جوي در نيمه جنوبي اين حوزه اتفاق مي افتد و به اين علت تنها منطقه جنگلي استان آزربايجان غربي در آن واقع شده است.
ب) حوزه شمالي درياچه اورميه تا رود آراز (ارس)
هر چقدر ازشمال درياچه اورميه به طرف رود آراز (ارس) پيش مي رويم به تدريج از ارتفاع زمين كاسته شده و ميزان بارش نيز از 400 ميلي متر به 250 ميلي متر كاهش پيدا مي كند.
ج) حوزه جنوب پارک ملی درياچه اورميه
نواحي كوهستاني مرتفع اين حوزه سرچشمه شاخه هاي اصلي رودهاي مهمي چون تاتائو (سيمينه رود) – ساووج بولاق چایی (مهاباد رود) – جیغاتی (زرينه رود) و قزل اوزن مي باشد. ميزان بارندگي در اين سرچشمه ها بين 600 الي 800 ميلي متر اندازه گيري شده است. در حاليكه هر چقدر به نواحي پست درياچه اورميه نزديكتر مي شويم ميزان بارش به 300 ميلي متر كاهش مي يابد. اين كاهش ميزان بارندگي در منطقه جنوب شرقي و در سمت تیکان ته په (تكاب) نيز روي مي دهد.
بادها :
در فصل تابستان سراسر استان آزربايجان غربي از وزش بادهاي باران آور بي بهره مي ماند ولي آفتاب درخشان همراه با رسيدن ميوه ها و برداشت غله، فضاي تفرجگاهي مناسبي را با نسيم ملايمي فراهم مي آورد.
اين نسيم ملايم در زبان محلي «مه ئيلي» و در برخي از نقاط به نام باد مراغا مشهور است.از نيمه تابستان همراه با وزش باد شمالي از گرماي هوا به شدت كاسته مي شود. باد خنك شمالي در هر منطقه به نام ناحيه شمالي همان مطنقه مشهور است. گاهي در تابستان باد گرمي از سمت جنوب ، استان آزربایجان غربی را تحت تاثير خود قرار مي دهد كه در اصطلاح محلي به«آغ ئيل» يعني باد سفيد مشهور است. اين باد در اواخر زمستان باعث ذوب شدن برف و يخ مي شود و در تابستان بر شدت گرماي هوا مي افزايد. با تمايل خورشيد به طرف جنوب و كوتاه شدن روزها ، هواي پرفشار به پائين حركت مي كند و هواي كم فشار تدريجا جايگزين آن مي شود.
منبع: جزوات گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه اورمیه
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر