دولت ایران با سدسازی‌های بی‌حساب و کتاب در آزربایجان جنوبی و الخصوص حوضه آبی دریاچه اورمیه سبب تخریب محیط زیست آزربایجان جنوبی گردیده به طوریکه خشک شدن دریاچه اورمیه تنها یکی از نمونه‌های زیست‌کشی آزربایجان و مناطق ترک‌نشین ایران می باشد و نه همه‌ی آن. بر اساس آمار رسمی دولتی بر روی حوضه آبی دریاچه اورمیه 73 سد بزرگ و کوچک ساخته شده، تمامی مشاهدات حاکی از عدم بررسی دقیق، کارشناسانه و علمی سود و زیان تک‌تک سدهای ساخته شده میباشد چونکه اگر بررسی صورت می‌پذیرفت بسیاری از سدهای ساخته شده فعلی نمی‌باید ساخته می‌شد. در زیر بندهای بيانيه سن‌فرانسيسكو در مورد مديريت منابع آب، سازمان‌های مدنی و سدهای بزرگ گردآوری شده است، براستی دولت ایران در مورد سدسازی‌هائی که انجام داده تاکنون کدام یک از بندهای زیر را مد نظر قرار داده است؟ آیا با در نظر گرفتن و تحقق بندهای یاد شده از سوی دولت ایران در سدسازی باز نیز شاهد خشک شدن دریاچه اورمیه می‌بودیم؟
1) هدف از ساخت سد باید بروشنی تعریف شده باشد و شالوده های روشنی برای سنجش موفقیت یا شکست آن در آینده پیش بینى شود.
2) در زمان برنامه‌ریزی، باید همه گزینه‌های دستیابی به اهداف طرح، اعم از سازه‌ای و غیرسازه‌ای، به روشنی تحلیل گردد.
3) هر دولت یا بنگاهی که برای طرح‌های سدهای بزرگ اعتبار تامین می کند باید دسترسی آزاد به داده های بکار گرفته شده و اطلاعات طرح به شهروندان را اجازه دهد.
4) ارزیابی کامل پیامدهای کوتاه و بلند مدت زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی طرح باید انجام گیرد و برای بازبینی و نقد آن از سوی کارشناسان مستقل، فرصت کافی داده شود.
5) همه مردم خسارت دیده از سد چه در محدوه مخزن و چه در پایین دست باید از احتمال اثرگذاری طرح بر هستی و زندگی خود آگاه باشند و باید در فرآیند برنامه‌ریزی مورد مشورت و نظرپرسی قرار گیرند و اهرم‌های سیاسی موثر برای رد طرح را دارا باشند.
6) همه مردمی که خانه‌ها، زمین ها یا معیشت خود را در سایه اجرای طرح سدسازی از دست می دهند باید به کمک موسسات حسابرسی خسارت شان تعیین و جبران گردد.
7) خطر شکستن سدها برای ایمنی و زندگی مردم می بایست تشریح شود و تحلیل انجام شده باید برای هرکس که در منطقه بالقوه متاثر از شکستن سد زندگی می کند به سادگی دسترس پذیر باشد.
8) هر طرح آبیاری همراه با یک سد بزرگ، باید نخست تولید خوراک برای مصرف محلی را در نظر بگیرد و سپس تولید محصولات نقدی را هدف قرار دهد.
9) هر طرح آبیاری همراه با یک سد بزرگ باید در راستای بکارگیری پایدار اراضی کشاورزی، یک برنامه جامع برای پیشگیری از شور و زهدار شدن زمین ها تهیه کند.
10 ) طرح سدسازی باید نشان بدهد که هیچ پیامد زیان‌آور مهمی (مانند پیامدهایی که به از دست رفتن حاصلخیزی خاک و یا شوری آن بیانجامد) بر عرضه خوراک یا معیشت مردم وابسته به کشاورزی در سیلاب دشت های پایین دست نخواهد داشت.
11 ) طرح سدسازی باید نشان دهد که هیچ تهدیدی برای کیفیت آب مصرفی کسانی که در پایین دست زندگی می کنند در برنخواهد داشت.
12 ) طرح باید سلامت مردم را بهبود بخشد و نباید خطر شیوع بیماری های ناشی از آب را افزایش دهد.
13 ) پیامدهای زیست محیطی مصارف صنعتی وابسته به الکتریسیته تولید شده از سد باید در برنامه ریزی طرح در نظر گرفته شود.
14 ) طرح سدسازی باید نشان دهد که هیچ پیامد زیان آور مهمی بر ماهیگیری رودخانه ای، دهانه ای و یا ساحلی پایین دست خود ندارد.
15 ) طرح سدسازی نباید اثر زیان باری بر هیچ پارک ملی، جایگاه میراث فرهنگی، مناطق در نظرگرفته شده برای کارهای با اهمیت علمی و آموزشی و یا مناطق زیستگاهی گونه های در خطر و یا در معرض نابودی داشته باشد.
16 ) برنامه جامع جنگل کاری و مهار فرسایش در مخزن و حوزه آبخیز باید با طراحی تلفیق گردد.
17 ) برنامه ریزی و مطالعات سدسازی باید تعیین کند که آیا طرح پایدار است یا نه؟ این مساله بویژه به تجمع رسوب در مخزن، شوری خاک و تغییر در میزان ورودی مخزن در پی تخریب آبخیز باز می گردد. اگرطرح پایدار نباشد یک برنامه ترمیم و احیا باید به مثابه بخشی از طراحی پروژه به آن پیوست شود.
18 ) هزینه های پیش بینی شده طرح باید همه هزینه های اقتصادی خسارت های زیست محیطی ناشی از ساخت، آماده سازی، نگهداری بهره برداری، و نیز برچیدن سد را در برداشته باشد.
19 ) تحلیل اقتصادی یک طرح سدسازی باید دامنه عدم قطعیت و احتمال تغییر در برآوردهای هزینه و درآمد طرح را تعیین کند.
20 ) درآمدهای پیش بینی شده سدها باید بر پایه تجربه طرح های گذشته انجام گیرد.
21 ) برنامه ریزی سدهای برق آبی باید تحلیلی از فایده ها و هزینه های سایر گزینه های تولید برق و حفاظت و ذخیره انرژی را ارائه دهد.
22 ) برای اطمینان از اینکه اجرا، بهره برداری و نگهداری سد و تجهیزات وابسته به آن، دستیابی به فواید پیش بینی شده طرح را امکان پذیر می سازد، باید ابزارهای موثری ارائه شود.
ماخذ: رودهای خاموش، همچنین نگاه کنید به تارنماى رودخانه های جهان www.internationalrivers.org
منبع مقاله:
ماهنامه تخصصی بازار کشاورزی – سال چهارم – شماره 52
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر