Umud Urmulu
Güney Azərbaycan, Urmiye: roozonline.com düşərgəsi (sitə) iran’da tanınmış Doğa və Çevre Uzmanı olan Məhəmməd Dərvişlə Urmiye Gölü haqqında bir söyləşı olmuşdur, biz Lake Urmia News veblogu olaraq bu söyləşi latin Türkcəmizə çevriərək oxuculara sunuruq.
- Urmiye Gölü indi nə durumdadır?
Iran’da doğa və Çevreilə ilgili bilimsəl çalışmalara Görə Urmiye Gölü bugün ən krizli dönəmini Yaşamaqdadır və əldə olan bilgilər 12.000 il bundan öncədə Urmiye Gölünün durumunu bugünkü kimin göstərməməktədir. əyər Urmiye gölünün ən yaxşı durumunu 1996 sanarsaq o zaman Urmiye Gölünün Azad su qaynaqlarından seviyəsini 1278 metr olmasila birlikdə bugün bu seviyə 1270 metdədir. Bu ölçü görülüdüğü kimi Urmiye Gölünün 7 metr suyun 15 il içində azaldığının göstərgəsidir. əyər Urmiye Gölünün ən dərin bölgəsını azad sulardan 1267 sanarsaq bu Gölün çox yaxın zamanda təmamən Quruması anlamını göstərir. Urmiye Gölünün Quzey bölgələrinin dərinliği 12 metr olub ancaq indiki dərinlik 3 metrdır və durumun yaxşıca göstərgəsi...
- siz Urmiye Gölünün ən yaxşı durumunu 1996 ci ili göstərməktəsiniz, o zamandan bugünədək Urmiye Gölü başına nə gəlibdir?
Urmiye Gölü yarandıqdan sonra bəzən Quraqlıqla qarşı qarşıya olmuşdur ancaq bu quraqlıqlar heç bir zaman bugünku kimi olmamışdır. 16 il bundan öncədən başlayaraq Urmiye Gölünün durumu hər Gün keçdikcə daha gərginləşmişdir, bu sürəc bugünədək dəvam etdi və bugün 100 hektar Urmiye Gölü alanlarından Duz səhrasına çevrilmişdir. Urmiye Gölünün bugünku durumu düşmə nədəni ilk olaraq iran devlətinin Urmiye Gölünə baxışından qaynaqlanmaqdadır, adı keçənə illərdə iran’da Su yönətimilə ilgili insanlar Urmiye Gölünü Əkinçilik və insan yaşamına bir təhlükə olaraq tərif və reklam etmişlər. O illərdə Urmiye və başqa Güney Azərbaycan şəhərlərində qonuila ilgili iran devlətinin çeşidli konferanslari olmuş ki necə Urmiye Gölünün suyunun iləriləməsini önləyək, bəzən bu koneferanslarda bilə ilginç tasarımlar gündəmi gəlmişdir eləcə Urmiye Gölünü Araz çayına kanlla bağlamaq bu ilginç tasarımlardan sayılmaqdadır. Bu baxış Urmiye Gölü su hövzəsində əkinçilik alanlarının qat qat artmasına göz yomaraq bugünədək yanlız 30 il içində bölgədə Tarım alanının 2 qat artmasına nədən oldu. əkinçilik alanları bölgədə 30 il içində 320 hektardan 680 hektrata yüksəldi və eləcə Su tükətimidə artı. Hər hektar 10 min metr kub su tükətməktədir və yeni artırılan 360 hektar ən azı 3.6 milyard metr kub su tükətiminə yol açdı. Urmiye Gölünün su alanı 7 milyard metr kub olmuş və görüldüğü kimi bu sayının yarısı 30 ildə artırılan əkinçilik alanları tərəfindən tükətilmişdir, bu tükətim Urmiye Gölünü bugünku durumuna gətirdi. Urmiye Gölündən normal su qullanımı 3.1 milyard metr kubdur ancaq ən çox biz 4 milyard metr kub qullana bilərdik ancaq Əkinçilik alanlarının artması bu durumu çox dəyişdirdi. Əkinçilik alanlarının artması Su tükətimini çox alamasını gətirərək Urmiye Gölünün qurumasını sürətləndirdi və artı olaraq bölgədə əkinçilər Yasal yoxsa Yasa dışı Su qoyularıyla da durumu daha gərginləşdirdilər. Iran devlətinin son bilgilərinə Görə bölgədə 42.000 Yasal su Qoyusu və 30.000 yasa dışı su qoyusu bulunmadqdır, bunları artı olaraq bölgədə 72 böyük və kiçik Baraj tikilmişdir. Urmiye Gölü üzərində tikilən Barajlar əkinçiləri Su qonusunda rahatlayaraq bəzən quraqlıq dönəm olmasına rağmən bölgədə meyvə ürətimi bilə 40% artdı ancaq bu artış Urmiye Gölünün qurumasın nədən oldu və durumu bugün ortada. Bunların hamısı iran devlətinin Su yönətimilə ilgili yanlış hesablarının olduğunun göstərgəsidir.
- Urmiye Gölü sorunları nə zamadan başladı və Urmiye Gölünü qorumaq yolu varmıdır?
4 il bundan öncə Urmiye Gölü su hövzəsində ki əyalətlərın valılərı bir araya gələrək Urmiye gölünü qorumaq amaclı bir bəlgəyə imza atdılar. Bu Tuğralı (rəsmi)bəlgəyə Görə Sulama sistemində büyük dəyişiklər olub və sudan daha yaxşı yayarlanma oranı 30% dən 60% çıxarılamsı ön görüldü. Ikinci görülməsı gərəkə iş Yasa dışı su qoyularını bütünlüklə bağlanması ön görüldü və yeni su quyularının tikilməsinə də izin verilməməsi önərildi. Eləcə Urmiye Gölü üzərinə yeni Baraj tikməkdə durduruldu. Bu işlərin bəzisi az ölçüdə gərçəkləşdi və bəzisi heç gərçəkləşmədi ancaq bu işlərin heç birisi Urmiye Gölünü qorumaq amaclı dəyildi, təməl sorun Urmiye Gölünə tökülən suların bəlirlənməsi və o suyu Barajlardan axtarılmasıdır. Bir sıra çevre və Doğa uzmanı olaraq Urmiye Gölünə tökülməsı gərəkən su 1.8 milyard metr kub olaraq bəlirləndi ancaq ginə bu Axtarılması gərəkən su haqqında heç bir addım atılmayıb və bu tasarıda gərçəkləşmədı.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر