از مصائب پیشروی آب دریاچه اورمیه تا خشکاندن 95% آن

اومود اورمولو

تیتر فوق شاید برای بسیاری از اشخاصی که امروزه با حال و روز دریاچه اورمیه آشنایی نسبی دارند کمی فانتزی بیاید، ولی به واقع همانطور که در تصویر بریده شده از روزنامه جمهوری اسلامی به تاریخ 3 اردیبهشت 1374(شماره 4597) کاملا مشهود هست، دقیقا 23 سال قبل پیشروی آب دریاچه اورمیه به حدی بود که سبب زیر آب رفتن 9 هزار و پانصد هکتار از مراتع، 2 هزار هکتار از اراضی کشاورزی، 3 واحد مسکونی، 1 واحد آموزشی و 36 پلاژ ساحلی اورمیه شده بود. در حالیکه امروز بنا به آمار رسمی و دولتی بیش از 90 دریاچه اورمیه به سبب سیاست سدسازی بدون احتساب حق‌آبه دریاچه اورمیه، توسعه کشاورزی به میزان 2 برابر، افزایش جمعیت، سیستم آبیاری قدیمی، پل میانگذر دریاچه اورمیه، خشکسالی و ... خشکانده شده است. به واقع تک‌تک عوامل شمرده شده نشانگر نقش عمده عوامل انسانی در خشک شدن دریاچه اورمیه می باشد.

کاهش دوباره تراز دریاچه اورمیه

بنا به سخنان رئیس ستاد احیاء دریاچه اورمیه تراز آب دریاچه نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته 2 سانتی‌متر کاهش داشته و به رقم 1270.84 رسیده است در حالیکه پارسال در همین موقع میزان 1270.86 ثبت گردیده است. فرهاد سرخوش در عین حال از کاهش وسعت دریاچه اورمیه خبر داده و وسعت کنونی دریاچه را 2391.33 مترمربع اعلام نموده است. حجم آب موجود در دریاچه اورمیه نیز با کاهش 50 میلیون مترمکعبی به رقم 2 میلیارد و 230 میلیون مترمکعب بیان شده است، در حالیکه حجم دریاچه اورمیه در مدت زمان مشابه در سال 1396 حدود 2 میلیارد و 280 میلیون مترمکعب ثبت شده بود.

وزارت نیرو حق‌آبه دریاچه اورمیه را نمی‌دهد

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد به اصطلاح احیاء دریاچه اورمیه با بیان اینکه منابع آب ایران بر اساس ترس و یا جهل، مدیریت میشوند از خودداری وزارت نیرو و عدم تخصیص حق‌آبه دریاچه اورمیه خبر داد. مسعود تجریشی تاکید کرده است که علارغم اولویت دوم حق‌ابه دریاچه اورمیه پس از تامین آب آشامیدنی، وزارت نیرو نیاز زیست‌محیطی دریاچه اورمیه را حتی در اولویت آخر هم قرار نداده است. تجریشی در گفتگو با ایسنا اذعان کرده که هر سال و طبق بررسی سال آبی، نیازهای پایین‌دست سدها مشخص می‌شود و ما در سال جاری به وزارت نیرو اعلام کردیم که باید در اسفند و فروردین ماه آب سدها را به سمت دریاچه اورمیه بایستی رها کنیم. ولی وزارت نیرو آب را پشت سدها نگه داشت و اجازه نداد به دریاچه اورمیه منتقل شود. وی متذکر شده که بعد از مکاتبات با وزارت نیرو، مسئولین ذیربط فقط دو روز اجازه سرازیر شدن آب به دریاچه اورمیه را داده‌اند و بعد آن را قطع کرده‌ند. وضعیت فوق گویای عدم وجود اراده جدی در دولت برای احیاء دریاچه اورمیه می‌باشد.

خشکسالی شدید در 59% از مساحت آزربایجان غربی

اومود اورمولو

بر اساس سخنان رئیس اداره تحقیقات هواشناسی آزربایجان غربی، استان با مشکل انباشت خشکسالی مواجه بوده و به سبب کاهش بارش برف در سال گذشته از نظر دخایر برفی آزربایجان غربی در وضعیت مطلوبی بسر نمی‌برد.

آمارهای رسمی از کاهش 78% حجم آب معادل برف نسبت به سال گذشته در ایران خبر می‌دهد که این به معنای مشکل در تامین آب رودخانه ها در تابستان می باشد. علارغم افزایش میزان بارش باران در حوزه آبی دریاچه اورمیه به سبب عدم مدیریت منابع آبی، بارشها مهار و ذخیره نگردیده است. آزاد توحیدی در گفتگویی که با سایت دولتی ایسنا داشته با اشاره به درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی آزربایجان غربی بر اساس شاخص spei اظهار داشته:

در یک دوره یک ساله تا پایان فروردین 1397؛ بیش از 59% درصد مساحت آزربایجان غربی تحت تاثیر خشکسالی شدید، 33% مساحت استان دچار خشکسالی متوسط و 7% از خشکسالی بسیار شدید رنج می برد.

آمارهای رسمی ناشی از بارش 374.3 میلی‌متری میزان باران در آزربایجان غربی طی سال زراعی جاری می باشد که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 41% افزایش یافته است. افزایش میزان بارندگی به معنای نبود خشکسالی در آزربایجان غربی نبوده است به طوریکه شدیدترین خشکسالی در آزربایجان غربی در شهرستان شوط با 62% خشکسالی ثبت گردیده است. در دیگر سو 2.6% مساحت شهر اورمیه نیز دچار خشکسالی بسیار شدید، 65% تحت خشکسالی شدید و 2.4%تحت خشکسالی متوسط بوده است.

علارغم وضعیت آبی ذکر شده متاسفانه به سبب سیاستهای تشویقی کارخانجات چغندرقند در حوزه‌ آبی دریاچه اورمیه بنا به مشاهدات میدانی اینجانب به مانند سال پیش امسال نیز با رشد چشمگیر کاشت محصول آب‌بر چغندرقند مواجه می‌باشیم، به طوریکه به احتمال بسیار زیاد رکورد سال پیش کشت چغندرقند امسال شکسته خواهد شد. در حالیکه سازمان عریض و طویلی به مانند جهاد کشاورزی با بودجه‌ کلان می توانست برنامه‌ای مدون جهت کاهش محصولات آب‌بری به مانند چغندرقند را برنامه‌ریزی و تدوین کنند که به مانند سالهای گذشته اینگونه نبوده است و مسئولیت این سازمان طویل به پرداخت کود به شرکتهای خصوص در چند نوبت منحصر گردیده است.

عدم زیست آرتمیای زنده در دریاچه اورمیه

شوری مطلوب برای زیست آرتمیا 150 گرم در لیتر است که اکنون به سبب غلظت بیش از حد نمک در دریاچه اورمیه زیست آرتمیای بالغ و زنده در دریاچه ممکن نیست. تراز فعلی دریاچه اورمیه 1270.88 سانتی‌متر می باشد و با ورود به فصول گرم سال شاهد افزایش تبخیر و شروع روند کاهش دوباره سطح آب دریاچه اورمیه خواهیم بود. نیاز ایران به آرتمیا سالیانه حدود 30 تا 50 تن می باشد که به سبب خشکاندن دریاچه اورمیه، بخشی از این حجم که توسط دریاچه اورمیه تامین می شد نیز از طریق واردات جبران میگردد. 

آمارها حکایت از خشک شدن بیش از 90% دریاچه اورمیه می باشد که بنا به نظر بسیاری از فعالان بی‌طرف محیط زیست سیاست سدسازی بدون در نظر گرفتن حق‌آبه دریاچه اورمیه، افزایش سطح زیر کشت، افزایش جمعیت و... از مهمترین علل خشک شدن دریاچه اورمیه می باشند.